________________
૨૩૧
ભાવપૂજા
ચૈત્યવંદનના ત્રણ પ્રકારે પંચાશકમાં કહ્યું છે કેनवकारेण जहण्णा, दंडगधुइजुगल मज्झिमा गेया । संपुण्णा उकोसा, विहिणा खलु वंदणा तिविहा ॥
“નમસ્કાર વડે જઘન્યા, દંડક અને સ્તુતિયુગલ વડે મધ્યમા, તથા સંપૂર્ણ વિધિવડે ઉત્કૃષ્ટા, એમ ચૈત્યવંદના ત્રણ પ્રકારની છે.”
નમસ્કાર શબ્દથી અહીં માત્ર નમસ્કારરૂપ ટુકી. સ્તુતિ સમજવાની છે. એ બોલતાં જઘન્ય ચૈત્યવંદન થાય છે. દંડક એટલે નથુણં સૂત્રને પાઠ. સ્તુતિ પ્રસિદ્ધ છે. તે બંનેનું યુગલ એટલે નત્થણ સૂત્ર અને તેની સાથે સ્તુતિ-સ્તવના પણ હોય તે તે મધ્યમ કેટિનું ચૈત્યવંદના ગણાય છે. સંપૂર્ણ વિધિ એટલે પાંચ અભિગમ સાચવીને ત્રણ પ્રદક્ષિણાયુક્ત પૂજા કર્યા પછી પાંચ પ્રસિદ્ધ દંડકે, ત્રણ સ્તુતિ અને 'જયવીયરાય આદિ પ્રણિધાનત્રિકને પાઠ બોલતાં ઉત્કૃષ્ટ ચૈત્યવંદન થાય છે, એટલે ઉપર જે ચૈત્યવંદનને વિધિ બતાવ્યું છે, તે મધ્યમ કેટિના ચૈત્યવંદનને સમજવાને છે.
ચૈત્યવંદન અથવા દેવવંદનનું રહસ્ય સમજાવવા માટે તપગચ્છધુરંધર શ્રીમદ્ દેવેન્દ્રસૂરિએ શ્રી દેવવંદનભાષ્યની રચના કરેલી છે અને તેમાં ચૈત્યવંદનના દરેક અંગ પર વિશદ ચર્ચા-વિચારણા કરેલી છે, તે જેવાથી આ કિયાની ભવ્યતા સમજાશે.
