________________
૧૦૦
શ્રી જિનભક્તિ-કલ્પતરુ
ઉત્તર એ છે કે નમસ્કારની ક્રિયા ઉપલક દૃષ્ટિએ ભલે સામાન્ય દેખાતી હાય, પણ વાસ્તવમાં એ સામાન્ય નથી. શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિએ લલિતવિસ્તરા-ચૈત્યવંદનવૃત્તિમાં તેને ધમ પ્રત્યે લઈ નારી મૂળભૂત વસ્તુ કહી છે ધર્મ પ્રતિ મૂજીમૂત્તા વન્દ્વના ।' અને તેનાં કારણેા પણ. આપ્યાં છે. તેઓ કહે છે કે વંદનાથી ઉત્પન્ન થતા ભાવાલ્લાસ આત્મક્ષેત્રમાં ધર્મ-પ્રશ'સા અને ધર્મ-બહુમાનરૂપી ખીજને વાવે છે, ધચિતના રૂપ અ’કુરાને પ્રગટાવે છે, ધર્માંચારરૂપ શાખા-પ્રશાખાઓના વિસ્તાર કરે છે, તેમજ સ્વર્ગ અને મેક્ષનાં સુખાની પ્રાપ્તિરૂપ પુષ્પ તથા ફ્લાને આપે છે.’
એક મધ્યસ્થ દૃષ્ટિવાળા મહાપુરુષના આ શબ્દો સાંભળ્યા પછી નમસ્કારની ક્રિયાને સામાન્ય કે મામુલી કહેવાની હિં`મત કોણ કરે ? પણ જ્યાં વસ્તુનું જ્ઞાન નથી-વસ્તુની પરીક્ષા નથી, ત્યાં આવા શબ્દો મુખમાંથી. સરી પડે, એ સહજ છે.
હવે પ્રશ્નના ખીજા ભાગ પર આવીએ. તેમાં એમ. જણાવ્યું છે કે ‘જો નમસ્કારમાં આટલી બધી શક્તિ રહેલી હાય, તે અન્ય ધર્મક્રિયા કે અનુષ્કાનાની જરૂર શી ” તેના ઉત્તર એ છે કે શાસ્ત્રકારએ નમસ્કારનુ જે સ્વરૂપ માન્યું છે; તે નહિ, જાણવાથી જ આવા પ્રશ્ન ઉઠે છે. જો એ સ્વરૂપને જાણીએ તા આ પ્રશ્નનું સમાધાન આપેઆપ થઈ જાય એમ છે.
