________________
દે ૩૨ ] અરિહંત પદ (૧ ચાર અતિશય અને આઠ મહા પ્રાતિહાર્યોથી યુક્ત શ્રી અરિહંત સર્વ પ્રભુને આમાં સમાવેશ થાય છે. સવિજીવ કરૂં શાસન-સીની સર્વોત્તમ ભાવ-કરૂણા ભાવીને એને તીર્થ કર બને છે. તીર્થની સ્થાપના કરીને એઓ સંસાર-સાગરમાં, અતૂટ-તારકશક્તિ ધરાવતું એક ધર્મ-જહાજ તરતું મૂકે છે. જેના સહારે કેઈજી, સસાર ને સિદ્ધશિલા વચ્ચે ઘઘવતા સાગરને તરી જઈને, સામે કિનારે પહોંચે છે. સર્વજ્ઞતા અને સર્વદર્શિતા સાથેના તીર્થકરત્વના વૈભવની સદેડા-વસ્થાનો આમાં સમાવેશ થાય છે. વિદેહ બનતા જ એ સિદ્ધપદમાં પ્રતિષ્ઠિત થાય છે.
સિધ્ધપદ (૨) આત્માની શુદ્ધ-બુદ્ધ અવસ્થાની પ્રતિષ્ઠા આ પદમાં થાય છે. અશરીરી, અરૂપી અને અનામીની અવસ્થા, આ છે. દરેક ભવ્ય-જીવમાં રહેલું સિદ્ધત્વ જ્યારે પૂર્ણ પણે ખુલ્લું થઈ જાય છે, ત્યારે એ આ પદને અધિકારી બને છે. જન્મ, જરા ને જમ (મૃત્યુ)ના તાપભર્યા ત્રિભેટે ઊભી જીવ-જાતને અજન્મ, અજરત્વ અને અમરત્વની ત્રિવેણમાં તરાવતું પદ આ છે.
પ્રવચન પદ (3) પ્રવચન-શબ્દથી જેમ દ્વાદશાંગી રૂપ ચુત જ્ઞાન ઓળખાય છે. એમ શ્રમણ-પ્રધાન ચતુર્વિધ-સંઘનો વનિ પણ આમાંથી નીકળે છે. કારણ દ્વાદશાંગી-ભાખ્યા જીવનને જીવી જાણનાર સંઘ આ જ છે. પ્રવચનપદની પથુ પાસના વિના, અરિહંત કે સિદ્ધપદની પ્રાપિત અશક્ય છે. પ્રવચન વિના અહિત ન થવાય. અરિહંત થયા વિના સિદ્ધ ન થવાય ! આમ સિદ્ધ-પદનું સર્જનબીજ પ્રવચન પદમાં છે.
આચાર્યપદ ૪) તીર્થ કર–દેવનું સૂર્ય શું સાંન્નિધ્ય જ્યારે અસ્ત થાય છે. ગણધરોના નેતૃત્વનો ચંદ્ર પણ જ્યારે બી જાય છે, ત્યારે દીપક સમું ઉત્તરદાયિત્વ જેને સમાવવાનું હોય છે-એ આચાર્યો આ પદમાં આવે છે. તીર્થકર-પ્રોધિત ધર્મતીર્થને હજાર લાખ વર્ષો સુધી વણથંક્યું ને અડીખમ રાખનાર આ પદ .
