________________
[ ૮ ] કપિલા! ઈત્યંપિ ઈર્યાપિ” –“કપિલ ! સાધુના માર્ગ માં પણ ધર્મ છે અને મારા માર્ગમાં પણ ધર્મ છે.”
કપિલને તે ધર્મની છાપ જ જોઈતી હતી. એની સાચ-જડની પરીક્ષા કર્યા વિના જ કપિલે ભગવા ધર્યા, મરિચિનું દિલ તેવાયું. નાનકડા લોભે મિથ્યાત્વના ઉદયને જગાડીને આત્માને અંધકારમાં મૂકી દીધું. આમ, કપિલથી શરૂ થયેલી મિથ્યા-દર્શનની એ કુહાડીના મરિચિ હાથે બની ગયે. “ઈર્થાપિ ઈર્યાપિ” ધર્મ સંયમમાં છે અને અહીં અસંયમમાં પણ છે. માત્ર આટલા જ સત્ય માર્ગથી વિપરીત વચનથી પરિચિએ સંસારનું દીર્ઘ–પરિભ્રમણ ઊભું કર્યું. કવિના શબ્દોમાં–“સરખે સરખે ચેલે, કડેવે કડવો વેલે” જેવા ઘાટને આવે અંજામ આ.
મરિચિ અને કપિલની સરખે-સરખી જોડી જામી ગઈ જીવનની છેલ્લી પળ સુધી પણ મરિચિનું વિપરીત-પ્રરૂપણનું આ પાપ અનાચિત જ રહ્યું. ને ભગવા વેશમાં જ એણે દેહત્યાગ કર્યો. મરિચિ મરીને પાંચમાં બ્રહ્મદેવલેકમા દેવ થયે.
પટ નંબર : ૫
યુગાદિનાથ જેવા પિતામહ મળ્યા ને એમના હાથે દીક્ષા મળી. ભરત જેવા પિતા મળ્યા અને અનુપમ સંયમધર્મ પણ લાધી ગયો. છતાં મરિચિનું ઉર્વપ્રયાણ બ્રહ્મદેવલોક આગળ આવીને જ અટકી ગયું-આમાં જીવન-મનનની, આચાર-વિચારની જત બુઝાઈ ગઈ અને એ પાપ અનાચિત જ રહ્યું-એ કારણે કંઈ નાનોસૂનો ભાગ નહોતે ભજવ્યું.
મરિચિના ભવમાં થઈ ગયેલી નાની-ભૂલનો ગુણાકાર થતા ચાલ્યો. ને મરિચિને હવે પછી ભમાં ભગવાનનું સમ્યગ્દર્શન ન સાંપડયું. કુળના કરેલાં મદે, અનેક ભવમાં બ્રાહ્મણ-કુળમાં જન્મ અપાવીને એના ભાગ્યમાં–ભિક્ષા--પ્રવૃત્તિની સજા ફટકારી. દેવને
