________________
२४ : मत्स्य-गलागल લખવાની શરૂઆત તે લગભગ ૧૫–૧૭ વર્ષ પહેલાં કરી. એ શરૂઆત મૂળે તો આર્થિક આવશ્યકતામાંથી જન્મી. એણે એ આવશ્યક્તા ઠીક ઠીક સંતોષી પણ ખરી. અને પછી તો એમને એ રસ-વ્યવસાય જ થઈ ગયો છે. શરૂઆતમાં એમણે “વિદ્યાર્થી વાચનમાળા' જેવી નાની નાની પુસ્તિકાઓ લખી, અનેક પત્ર-પત્રિકાઓમાં પણ લખતા રહ્યા. વાચન અને ચિંતન લેખન-વ્યવસાય સાથે જ વધતું અને સમૃદ્ધ થતું ચાલ્યું. તેને પરિણામે જેમ જેમ નવી નવી કૃતિઓ જન્મતી ગઈ તેમ તેમ તેમાં વધારે રસ અને વિચાર–પ્રેરક્તાનાં ત પણ આવતાં ગયાં. ભાષા પણ વધારે સરળ અને શ્રવ્ય ઘડાતી ચાલી. એની પ્રતીતિ કામવિજેતા સ્થૂલિભદ્ર, મહર્ષિ મેતારજ, વિક્રમાદિત્ય હેમૂ, ભાગ્યનિર્માણ અને ભગવાન ઋષભદેવ જેવી નવલે જતાં થાય છે. જયભિખુની એક નવલ નામે ‘પ્રેમભક્ત કવિ જયદેવ” ઉપરથી કળાકાર શ્રી. કનુ દેસાઈની દોરવણી પ્રમાણે “ગીતગોવિંદ' નામે ચિત્રપટ પણ તૈયાર થયું અને તે ઠીક ઠીક પસંદગી પણ પામ્યું. એમની ભગવાન ઋષભદેવ નામની નવલકથાને અનુલક્ષી ૨૦૦૩ના પ્રજાબંધુના દીપોત્સવી અંકમાં અધ્યાપક ઈશ્વરલાલ દવેએ અત્યારના સુપ્રસિદ્ધ નવલકારોની કળાનું બીજી દિશામાં ધ્યાન ખેંચવા લખેલું:
આપણે ઇચ્છીએ છીએ કે આપણે વાર્તાકારે સેલંકી યુગને નમસ્કાર કરી હવે સેનાપતિ (આચાર્ય ) અને ભગવાન બાષભદેવ (જયભિખ્ખ ) ની જેમ, વિશેષ સફળતાથી, નવા યુગમાં વિહાર કરે.”
ગુજરાતી સાહિત્ય સભા તરફથી પ્રગટ થતી ચાલીસના ગ્રંથસ્થ વાલ્ફમયની સમીક્ષા કરતાં, અધ્યાપક રવિશંકર મ. જોશીએ “યૂલિભદ્ર વિષે જે લખ્યું છે તે લંબાણભયને સંકોચ ટાળીને હું પૂરેપૂરું અહીં ઉદ્દધૃત કરવું યોગ્ય સમજું છું?
“જયભિખ્ખું કૃત “લિભદ્ર”માં નવલકથામાં ઐતિહાસિક ધર્મ
