Page Text
________________
બતાવે છે અથવા અગા અહી ન કરે છે
સારનાથ બતાવે છે કે ઈસવી સન પૂર્વે છઠ્ઠી શતાબ્દી જેટલા પ્રાચીન કાળે પણ ઋષિપત્તન અથવા મૃગદાવ એ એક મોટું ધાર્મિક કેન્દ્ર હતું. ભગવાન બુદ્ધ પિતાનું પહેલું પ્રવચન અહીં જ કર્યું હતું અને એ રીતે ધર્મચક્રપ્રવર્તનનો આરંભ અહીંથી કર્યો હતો.
પાલિ સાહિત્યના ઉલેખે બતાવે છે કે વારાણસીના નદિય નામે એક ધનિક વેપારીએ બુદ્ધના જીવનકાળમાં જ ત્રાષિપત્તનમાં આવેલા મહાવિહારની પાસે બીજો એક વિહાર બંધાવ્યો હતો. આમ બુદ્ધની વિદ્યમાનતામાં જ ઓછામાં ઓછા બે વિહાર તે ઋષિપત્તનમાં હતા.
ચોથી શતાબ્દીમાં ભારતમાં આવેલા ચીની મુસાફર ફાહિયાને સારનાથમાં ચાર મોટા સ્તૂપ અને બે વિહારો જોયા હતા. કોઈ હિન્દુ મંદિરને ઉલ્લેખ તેણે કયી નથી. ત્યાર પછી છઠ્ઠી શતાબ્દીમાં શ્વેત દૂણે અને તેમના નાયક મિહિરકુલને હાથે આ સ્થાન ઉપર અત્યાચાર થયો હોવાનું માનવામાં આવે છે. પણ સાતમી શતાબ્દીમાં આવેલા ચીના મુસાફર હ્યુએસંગે જ્યારે સારનાથની મુલાકાત લીધી ત્યારે તેણે ૩૦ બૌદ્ધ વિહાર જોયા હતા, જેમાં થેરવાદના અનુયાયી ૧૫૦૦ ભિક્ષુઓ રહેતા હતા. આ ઉપરાંત ત્યાં ૧૦૦ હિન્દુ મંદિરો પણ હતાં. આ બતાવે છે કે સાતમી શતાબ્દીના અરસામાં બ્રાહ્મણ ધર્મ બૌદ્ધધર્મ ઉપર વર્ચસ્વ મેળવતો જતો હતો. થોડાંક વર્ષો ઉપર સારનાથમાં થયેલ
દકામો ઉપરથી એ જાણવામાં આવ્યું છે કે ઈસવી અગિયારમા સેકાના પૂર્વાર્ધમાં મહમદ ગઝનવીએ સારનાથ જીત્યું અને લૂટયું ત્યાર પછી કનોજના રાજા ગોવિન્દચન્દ્રની બૌદ્ધ રાણું કુમારદેવીએ ધર્મચક્રજિનવિહાર નામનો વિહાર ત્યાં બાંધ્યો હતો, પણ થોડાક દસકાઓ થયા-ન થયા ત્યાં તે ઈ. સ. ૧૧૯૪ માં શાહબુદ્દીન ઘોરીના સેનાપતિ કુબુદ્દીનને હાથે સારનાથના કેટલાયે વિહારો, મન્દિર અને મૂર્તિઓનો સંપૂર્ણ વિનાશ થઈ ગયે.
છતાં વીજળીવેગે દોડતો વિજેતા જેને એકાએક નાશ કરી શકે નહીં એવી કેટલીક વસ્તુઓ સારનાથમાં બચવા પામી. એમાં સૌથી નોંધપાત્ર તો બે વિશાળ સ્તૂપ ગણાય. પણ ઈ. સ. ૧૭૯૪ માં કાશીના
| SR No. | 022836 |
| Book Title | vastupalnu vidyamandal ane bija lekho |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhogilal J Sandesara |
| Publisher | Jain Office |
| Publication Year | 1948 |
| Total Pages | 178 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |