________________
વસ્તુપાલનું વિઘામડળ અને બીજા લેખે પણ પરહિત સોમેશ્વરે રાજાને સમજાવી વસ્તુપાલને જીવ બચાવ્યા હતો. એ જ અરસામાં વસ્તુપાલને તાવ આવવા લાગે. વસ્તુપાલ અને તેજપાલ એ બન્ને ભાઈઓ માટે સંધ કાઢી શત્રુંજય તરફ ચાલ્યા, પણ ત્યાં પહોંચ્યા પૂર્વે જ વસ્તુપાલનું મૃત્યુ થયું.
હરિહર मुधा मधु मुधा सीधु मुधा सोऽपि सुधारसः । भास्वादितं मनोहारि यदि हारिहरं वचः ॥
–વસ્તુપાલ स्ववाक्पाकेन यो वाचां पाकं शास्त्यपरान् कवीन् । स्वयं हरिहरः सोऽभूत् कवीना पकशासनः ॥
–કીર્તિકૌમુદી સંસ્કૃત પંચકાવ્યો પૈકીના સુપ્રસિદ્ધ નષધીયચરિતના કર્તા શ્રીહર્ષના વંશમાં હરિહર પંડિત થયો હતો. પિતાના વતન ગૌડદેશમાંથી નીકળીને માર્ગમાં લેકોને અન્નદાન દેતે તે ભારે સમૃદ્ધિપૂર્વક ધોળકામાં વિરધવલની સભામાં આવ્યો હતો. પણ તેનું આગમન સામેશ્વરથી સહન થયું નહિ અને હરિહર આવ્યો એ સમયે તે હાજર રહ્યો નહિ. આથી હરિહરે સેમેશ્વરનું ગવખંડન કરવાને નિશ્ચય કર્યો. એક વાર સભા મળી ત્યારે રાણાએ હરિહરને કહ્યું કે, “હે પંડિત ! આ નગરમાં અમે વીરનારાયણ નામનો પ્રાસાદ કરાવ્યો છે, તેની પ્રશસ્તિનાં ૧૦૮ કાવ્યો સોમેશ્વરદેવ પાસે કરાવ્યાં છે, તે સાંભળીને પરીક્ષા કરો.” પછી સોમેશ્વરે તે કાવ્યોનું પઠન કર્યું. તે સાંભળી હરિહરે કહ્યું કે, “હે દેવ ! કાવ્યો સારાં છે તેમજ અમારાં પરિચિત છે, કેમકે માલવદેશની ઉજ્જયિની નગરીમાં હું ગયો હતો ત્યારે સરસ્વતી-કંઠાભરણ નામના પ્રાસાદના ગર્ભગૃહમાં પટ્ટિકા ઉપર ભાજદેવના વર્ણનરૂપ આ કાવ્યો મેં જોયાં હતાં. જે આપને વિશ્વાસ ન આવતું હોય તો એ સર્વ કાવ્યો હું પરિપાટીપૂર્વક બોલી બતાવું.” એમ કહીને તેણે એ કાવ્યો અખલિત રીતે બેલી
