________________
૧૧૪ * વહુપાલનું વિદ્યામ ડળ અને બીજા લેખે જૈનાચાર્ય હીરવિજયસૂરિએ અકબરના જીવન ઉપર ઊંડી અસર કરી હતી, અને પરિણામે જૈન ધાર્મિક તહેવારોના દિવસોએ પશુહિંસાનો પ્રતિબંધ ફરમાવતા હુકમો પાદશાહે બહાર પાડ્યા હતા. અત્રેનું ફરમાન બતાવે છે કે ધાર્મિક સમભાવને પૈતૃક વારસો જહાંગીરને પણ મળ્યો હતો.
નં. ૬ વાળું ફરમાન શાહજહાંના રાજ્યાભિષેકની વર્ષગાંઠના દિવસને માટે ઊંચા પ્રકારનું ઝવેરાત શાન્તિદાસ તથા બીજા ઝવેરીઓ પાસેથી મેળવવા માટે ગુજરાતના સૂબા મુઈઝ–ઉલ-મુક ઉપર કાઢવામાં આવેલું છે (ઈ. સ. ૧૬૪૪). એમાં એક નેધપાત્ર હકીકત એ છે કે પોર્ટુગીઝ પાસેથી પીપરનું અથાણું મેળવીને મોકલવાનું પણ પાદશાહે ફરમાવેલું છે.
સ્થાનકવાસી અને મૂર્તિપૂજકનો ઝગડે નં. ૭ વાળું ફરમાન સામાજિક પરિસ્થિતિને અભ્યાસની દષ્ટિએ અગત્યનું છે. સં. ૧૫૦૮ માં “સ્થાનકવાસી'નો-લુંપક મત જૈન - તાંબર મૂર્તિપૂજક સંપ્રદાયથી અલગ પડ્યો અને ત્યારથી એ બન્ને સંપ્રદાયો વચ્ચે એક પ્રકારનો વિસંવાદ સતત ચાલ્યા કરતો હતો. જૂના વિચારના જૈને આ નવા સંપ્રદાય સાથે બેટીવ્યવહાર કરવાથી જ નહીં, પરંતુ તેમની સાથે જમવાથી પણ વિરુદ્ધ હતા. આથી હું પક મતવાળાઓએ આ પ્રતિબંધો દૂર કરાવવા માટે શાહજહાંને વિનંતિ કરી હતી. એ વિનંતીના નિર્ણયરૂપે જ આ ફરમાન ગૂજરાતના તત્કાલીન સૂબા શાહજાદા દારા ઉપર મોકલવામાં આવેલું છે. એમાં જણાવેલું છે કે સહભેજન કરવું અથવા સગપણ સંબંધ બાંધવો એ વસ્તુ બન્ને પક્ષની સંમતિ ઉપર અવલંબે છે, એટલે એ માટે કઈને ફરજ પાડી શકાય નહીં; છતાં આ વિષયમાં કોઈ પ્રકારની અશાન્તિ જણાય તો સખ્ત હાથે કામ લેવું. આ ફરમાન ઈ. સ. ૧૬૪૪ એટલે કે હું પક મતની સ્થાપનાથી લગભગ દોઢસો વર્ષ પછીનું છે. દોઢ વર્ષમાં પણ બને પક્ષે પિતાના પ્રારંભિક વિસંવાદને ભૂલી શકયા નહતા, એ વસ્તુ તે કાળના ધાર્મિક જીવન ઉપર પ્રકાશ પાડે છે તેમજ શાહજહાંનો નિર્ણય
