________________
પ્રથમ અને પશ્ચિમ નામના ભાઈઓ ભવદત્ત નામના મુનિવરનો યોગ પામીને તે બધી જ દુર્લભ વસ્તુઓને પામ્યા; અર્થાત્ વ્રતધારી મુનિ * બન્યા અને શાન્તકષાયી થઈને વિહરવા લાગ્યા.
આપણે જોઈ ગયા છીએ કે આ રીતે શાન્તકષાયી બનીને આ એ અવનિતલ ઉપર વિચરતા તે મુનિવરોને એક નિમિત્ત મળે છે અને કોઈ ભવિતવ્યતા જ એવી હશે કે એ નિમિત્ત તે બંનેમાથી પશ્ચિમ મુનિને ભાનભૂલા બનાવી દે છે. બન્યું છે એવું કે તે બંને મુનિઓ વિહરતા વિહરતા કૌશામ્બી આવી પહોંચે છે. એ વખતે વસંતઋતુ પ્રસંગે ચાલી રહેલા વસંતોત્સવમાં રાજા નંદિઘોષ પોતાની પત્ની ઈન્દુમુખીની સાથે કીડા કરી રહ્યો છે. અને એ દૃશ્ય આ બે મુનિઓના જોવામાં આવે છે. એ દશ્ય નિરીક્ષણની અસર પ્રથમ મુનિ ઉપર થતી નથી. મુનિને તો એવું જોવામાં આવી જાય ત્યારે એવું જ વિચારવાનું હોય કે બિચારા અજ્ઞાન જીવો પુદ્ગલના રંગમાં કેવા ફસાયા છે કે જેથી સ્વને પણ વિસરી ગયા છે ! આના યોગે બંધાયેલું પાપ જ્યારે ઉદયમાં આવશે ત્યારે આ બિચારાઓની કેવી દુર્દશા થશે ? અનંતી શક્તિનો સ્વામી આત્મા ક્ષણિક અને પરિણામે દુઃખદાયી વિષયસુખો માટે કેવો પામર બની જાય છે ? આવી આવી વિચારણા મુનિ કરે તો જે દશ્યનું દર્શન કામરસિક આત્મઓને વિકારની ભાવનાથી ભરી દે, તે જ દશ્યનું દર્શન મુનિના હદયને વૈરાગ્યરસથી તરબોળ બનાવી દે !
વિષયવૃત્તિને પેદા કરનારાં સાધનોથી દૂર રહો પણ વૈરાગ્યરસથી તરબોળ બનવા માટે એવા દેશ્યો જોવાના અખતરા ન થાય, હો ! એવા દશ્યોનું નિરીક્ષણ પણ પાડે ઘણાને, અને એને જોઈને સદ્વિચાર આવે કોઈને. એવા વખતે આત્માને ભાનભૂલો બનતાં વાર લાગતી નથી. મુનિ અગર શ્રાવક પણ એવા દશ્યો નજરે ન પડી જાય તેમ વર્તે અને નજરે પડી જાય તો દૃષ્ટિને પાછી ખેંચી લઈ, પુદ્ગલરમણતાના યોગે આત્માની અનંતકાળથી થઈ રહેલી દુર્દશા
સ્વજનોનું મરણ, પાછળનાઓને ચેતવે છે...૮
