________________
રાખનારાઓની જ અને મળેલું ભોગવનારાઓની સંખ્યા આ વિશ્વમાં મળવી સહજ છે. પણ મળેલાનો ત્યાગ કરનારાઓની સંખ્યા મળવી એ દુર્લભ છે. ઉદારતા એ ત્યાગને ખેંચી આણનારો મહાન ગુણ છે. ઉદાર આત્માઓ માટે સઘળો જ ધર્મ સહજ સાધ્ય બને છે. ઉદારતા ગુણ આત્માને સાચો ત્યાગી બનાવવામાં પરમ સહાયક છે.
પોતાની સારી વસ્તુ સ્વ-પરના ભેદ વિના આપવાની વૃત્તિની પ્રાપ્તિ ઉદાર આત્માઓ માટે કષ્ટસાધ્ય નથી. ઉદાર આત્માઓની ઉદારતા કોઈ પણ પ્રસંગે ઝળક્યા વિના રહેતી જ નથી. શ્રી રામચંદ્રજી જેવા મહાપુરુષમાં એ ગુણ હોય એ કાંઈ આશ્ચર્યજનક નથી. સામગ્રીના અભાવમાં પણ જે મહાપુરુષની ઉદારતા, કંઠમાં રહેલી સુવર્ણ રત્નની માળા પણ અપાવી દે. એ ઉદારતા આવી સામગ્રીમાં કેમ આવું દાન ન દેવરાવે ? એ દાનના પ્રતાપે જ દેવો પણ એના ગુણો જ્યાં ત્યાં ગાવા મંડી પડે છે. શ્રી રામચંદ્રજીની ઉદારતાના ગુણથી રંજિત થઈ ગયેલી યક્ષિણીએ આ નવી નગરી કોની છે ? આટલો જ પ્રશ્ન પૂછનાર બ્રાહ્મણ પ્રત્યે નગરી કોની છે અને શા માટે તથા કોના માટે બનાવી છે એ જણાવવા સાથે શ્રી રામચંદ્રજીની અજોડ ઉદારતાનું વર્ણન પણ કરી દીધું.
એ વર્ણન સાંભળતાંની સાથે જ જન્મથી આરંભીને દરિદ્રતાથી સળગી રહેલો કપિલ ગાંડા જેવો બની ગયો. એને એમ લાગ્યું કે હવે મારી દરિદ્રતા પણ ભાગી જશે. દરિદ્રતા ભાગી જશે એવી સંભાવના માત્રથી પણ તે ખુશ થઈ ગયો. ખુશીમાં આવી ગયેલા તેણે
त्यक्त्वा सोऽपि समिद्भारं पतित्वा तत्पदाब्जयोः । ઘે મયા વયં રામો, દૃષ્ટવ્યઃ શંસ મેડનછે ! ૧૫
“પોતાની પાસે રહેલા કાષ્ટના ભારને છોડી દીધો અને તે યક્ષિણીના ચરણોમાં ઢળી પડ્યો. અને તેણે બીજો પ્રશ્ન કર્યો. ‘હે દોષરહિત !’ તું મને એ કહે કે હું શ્રી રામચંદ્રજીને કેવી રીતે દેખી શકું ?'
શ્રી રામચંદ્રજીની અનુપમ ઉદારતાને જાણીને કપિલ શ્રી રામચંદ્રજીના દર્શનને માટે ઉત્સુક બની ગયો. લક્ષ્મી પ્રત્યેની અભિલાષા આત્માને કેવો દીન બનાવી દે છે. એ સમજવા માટે આ
(૫૫
કલ્યાણમાલાની કરુણ કથની...૨
