________________
નગરે મૂકી આવવાની કાકને આજ્ઞા કર્યા બાદ નીકળ્યા અને વિંધ્યાટવીને લંઘીને તાપી નામની મહાનદીએ પહોંચ્યા.
તાપી નામની મહાનદીએ પહોંચેલા અને તાપી નદીને ઉતરીને આગળ ચાલતાં શ્રી રામચંદ્રજી તે દેશના પ્રાંતભાગ ઉપર રહેલાં અરૂણગામ નામના એક ગામમાં પહોંચ્યા. ત્યાં શ્રી સીતાજી તરસ્યા થવાથી શ્રી લક્ષ્મણજીની સાથે શ્રી રામચંદ્રજી, કોપ કરનાર અને અગ્નિહોત્રી એવા કપિલ નામના બ્રાહ્મણના ઘરમાં ગયા. એટલે તે ઘરમાં રહેલી તે કપિલ નામના બ્રાહ્મણની પત્ની સુશર્મા નામની બ્રાહ્મણીએ તે શ્રી રામચંદ્રજી આદિ ત્રણને ભિન્ન ભિન્ન આસન આપ્યું, અને પોતે જાતે એ ત્રણે જણને સ્વાદિષ્ટ અને શીતળ પાણી પાયું. આ રીતે એ સુશર્મા નામની બ્રાહ્મણી શ્રી રામચંદ્રજી આદિનું આતિથ્ય કરી રહી છે. એટલામાં પિશાચ જેવો ભયંકર તે કપિલ નામનો બ્રાહ્મણ આવ્યો. ઘેર આવેલા તેણે પોતાના ઘરમાં બેઠેલા તે શ્રી રામચંદ્રજી આદિ ત્રણેને જોયાં. તે ત્રણને પોતાના ઘરમાં બેઠેલાં જોઈને રોષાયમાન થયેલા તે બ્રાહ્મણે પોતાની પત્નીને કહયું કે,
મનનાનાં ઉમેતેવાં, પ્રવેશો મમવેમ ? पापीयसि ! त्वया दत्तोऽ-ग्निहोत्रमशुचीकृतम् ॥१॥
હે પાપીણિ! આ મલિન લોકોને પ્રવેશ મેં મારા ઘરમાં કેમ આપ્યો? આવા મલિન લોકોનો પ્રવેશ ઘરમાં કરાવીને તેં મારા અગ્નિહોત્રને અપવિત્ર : કરી નાંખ્યું છે.
આ રીતે એ જ ઘરમાં શ્રી રામચંદ્રજી આદિનું ઘરની સ્ત્રી તરફથી આતિથ્ય થયું અને પુરુષ તરફથી અપમાન થયું. વિશ્વમાં પ્રકૃતિનું ઔષધ નથી તે આનું નામ. આકૃતિથી પણ ઉત્તમ જણાતાં આત્માઓને દેખતાંની સાથે જ ગુસ્સો, એ પ્રકૃતિના દોષ સિવાય બીજું કહેવાય પણ શું?
આજ્ઞાપાલન એ કુલીનોનો ધર્મ પણ આ રીતના અપમાનને શ્રી લક્ષ્મણજી કેમ સહન કરે ? આ કાંઈ બ્રાહ્મણીનું જ અપમાન ન હતું. પણ પોતાના પૂજ્યોનુંય અપમાન હતું. એવા કારમા અપમાનને નહિ સહી શકવાથી શ્રી
કલ્યાણમાલાની કરુણ કથની...૨
III
