________________
શ્રી લક્ષ્મણજી પહેલેથી યુદ્ધ કરવાને ગયા હતા. શ્રી રામચંદ્રજી બનાવટી સિંહનાદથી અને શ્રીમતી સીતાદેવીની પ્રેરણાથી યુદ્ધભૂમિ તરફ ગયા, તથા આ રીતે ટાયુ પક્ષીનો પણ શ્રી રાવણે ઘાત કર્યો. એટલે હવે અહીંથી શ્રીમતી સીતાદેવીને ઉપાડી જ્યાં શ્રી રાવણને રોકનાર કોઈ રહ્યું નહિ. આથી હવે નિ:શંક થઈને શ્રીમતી સીતાદેવીને પુષ્પક વિમાનમાં બેસાડીને, જેના મનોરથ લગભગ પૂર્ણ થયા છે, એવા શ્રી રાવણે ત્વરાથી આકાશમાર્ગે ચાલવા માંડ્યું.
ટાયુ મહાપક્ષીએ શ્રીમતી સીતાદેવીને બચાવવા અને શ્રીમતી સીતાદેવીનું હરણ કરી જ્તા શ્રી રાવણને અટકાવવા માટે બનતું કર્યું. શક્તિ ઉપરાંતનું સાહસ ખેડ્યું. પોતાનો જીવ આપ્યો. પણ શ્રીમતી સીતાદેવીને શ્રી રાવણ ઉપાડી ગયા. એક પક્ષી પણ કેટલું કૃતશ હોય છે ? જેનામાં આટલી પણ કૃતજ્ઞતા ન હોય, તેવા માણસમાં માણસાઈ છે એમ કેમ મનાય ? આજે તો ‘ગરજ સરી એટલે વૈદ્ય વેરી' એ કહેવતને ચરિતાર્થ કરનારા કેટલાય જોવાય છે. સ્વાર્થ સાધવાને માટે, પોતાના ઉપર આવેલી આપત્તિ ટાળવાને માટે શરણ શોધી, સ્વાર્થ સર્યા બાદ દુશ્મન બનનારાઓનો ક્યાં તોટો છે ? કેટલાક તો એવા અધમ આત્માઓ હોય છે કે ઉપકારને ભૂલી, દુશ્મનનો દુશ્મન મિત્ર બને તેમ દુશ્મનોની પડખે ઉભા રહી, પોતાની અધમતા બતાવ્યા કરે ! પરંતુ સાચા ઉપકારીને તો તેવા દુષ્ટ હૃદયના પામરોની એ કૃતઘ્નતા તરફ ક્રોધ નથી ઉપજ્યો, પરંતુ દયા જ ઉપજે છે ! આમ છતાં પણ જેમ કૃતજ્ઞતા એ મોટો ગુણ છે, તેમ કૃતઘ્નતા એ મોટો દુર્ગુણ છે.
કેવળ સ્વાર્થ તરફ જોનારા, પરમાર્થવૃત્તિથી પરવારેલા અને અનેક પ્રકારના છળ સેવી સ્વાર્થ સાધવાની જ પ્રવૃત્તિમાં મશગુલ રહેનારાઓમાં કૃતજ્ઞતાનો ગુણ હોઈ શકતો નથી. જે આત્માઓ કૃતઘ્ન હોય છે, તેઓ ગંભીર અને વિશાળ હૃદયના હોય છે. જ્યારે જે આત્માઓ કૃતઘ્ન હોય છે તેઓ તુચ્છ અને મલીન હૃદયના હોય છે.
(૨૧૭
મહાસતી સીતાદેવીનું અપહરણ...૯
