________________
૨૭
શબ્દો બીજું કોઈ કહેતું હોય તો પણ લજ્જાવતી બહેન ત્યાંથી ખસી જાય એવા શબ્દો ચન્દ્રશખા શ્રી રાવણને કહે છે. મહાસતી સીતાજી તરફ રાવણ દુષ્ટબુદ્ધિથી આકર્ષાય અને તે જો શ્રીમતી સીતાજીને ઉપાડી લાવે તો પોતાની યાચનાના કરેલા ખંડનનો બદલો વાળી શકાય, પોતાની વૈર વાળવાની ઈચ્છા તૃપ્ત થાય. એ જ ઈરાદાથી કદાચ ચદ્રણખા શ્રી રાવણને કહે છે કે, સીતા રૂપ અને લાવણ્યની શોભાથી સ્ત્રીઓની સીમારૂપ છે, કોઈ દેવી, નાગકન્યા કે માનુષી સ્ત્રી તેના જેવી નથી. તે તો સર્વથી જુદી જ છે. તેમજ તેનું રૂપ એવું અનુપમ અને વાણીથી અવર્ણનીય છે. કે સર્વ સુર અને અસુરની સ્ત્રીઓને દાસી બનાવે. આ રીતે કષાયવૃત્તિ અને વિષયવૃત્તિને ? ઉશ્કેરવાનો પૂરતો પ્રયત્ન કર્યા બાદ, જાણે કે રખે શ્રી રાવણને એમ છે થાય કે ‘બધું સાચું પણ એને લેવાનો આપણને હક્ક શો ?' એથી જ છે કદાચ એવો વિચાર પણ શ્રી રાવણને આવે નહિ અને આવ્યો હોય તો ટકે નહિ એ માટે ચન્દ્રશખા રાવણને એમ કહે કે, “આ સમુદ્રથી બીજા સમુદ્ર પર્યંત આજ્ઞા કરી શક્યાર હે બાંધવ ! ભૂતળ ઉપર જેટલાં રત્નો છે છે તે સર્વ રત્નો તારે માટે જ યોગ્ય છે. માટે રૂપ સંપત્તિ વડે દૃષ્ટિઓને સ્થિર બનાવવાના કારણરૂપ આ સ્ત્રી રત્નને તું ગ્રહણ કર.” અને ? આટલું કહી પછથી પણ છેલ્લે જતાં શ્રી રાવણને ઉશ્કેરવાનો છેલ્લો | પ્રયત્ન કરતાં ચન્દ્રણખા શ્રી રાવણને કહે છે કે 'જો તું એને (સીતાને) ગ્રહણ નહિ કરે તો તો તું રાવણ જ નથી.'
શ્રી રામચંદ્રજીનું ઉગ્ર તેજ શ્રી રાવણને થંભાવી દે છે ચજણખાએ આ આખી હકીકત એવા શબ્દોમાં રજૂ કરી છે કે શ્રી રાવણ જેવા એ સાંભળીને ઉશ્કેરાઈ જાય, ત્યાં જવાને તૈયાર થઈ જાય અને શ્રીમતી સીતાજીને ઉપાડી લાવવાને તત્પર બની જાય એ અસ્વાભાવિક નથી. માત્ર વિચારવાનું તો એટલું જ છે કે એક આત્મા પડતીના માર્ગે પડ્યા પછી કેટલી અધમકક્ષાએ પહોંચી જાય છે ? આજે પણ એવા ઘણા જોવાય છે કે જેઓ પોતાની દુષ્ટ દાનતો બર નહિ આવવાથી સજ્જનોને પણ દુર્જન તરીકે ચીતરવાની ધૃષ્ટતા સેવે છે. જેમનું લૂણ એમની નસોમાં વહેતા રક્તમાં ભળેલું છે. તેમને અનેક પ્રકારે રંજાડે છે. કેવળ સ્વાર્થ સાધવામાં મશગુલ અને પેટભરા પત્રકારોના જીવનમાં તમે જુઓ તો મોટેભાગે આ જ દશા જોવાય છે.
વિષય-કષાયની આધીનતા અને નિર્મળ વિવેક