________________
રહેવું એ જેવું તેવું કઠિન કામ નથી, એક વખતનું ભોજન, બ્રહ્મચર્ય અને ઇન્દ્રિયોના વિષયોની પરામુખતા, આ બધું કષ્ટ કઈ રીતે સહન થાય ? કયા પ્રકારની મનોવૃત્તિ ઘડાય તો આવું કષ્ટ સહન થાય ? આ વસ્તુ જો બરાબર વિચાર કરવામાં આવે તો રાજાઓ અને શ્રીમંતો ભાગવતી દીક્ષા ગ્રહણ કરીને કઈ રીતે દીક્ષાનું પાલન કરી શકતા હશે ? એ સમજાઈ જાય તેમ છે. શંબૂકને સૂર્યહાસ ખર્ગને સાધવાની એવી તમન્ના જાગી છે કે, એને માટે એ ગમે તેટલું સહન કરવાને તૈયાર થયો છે. એનું ધ્યેય એક માત્ર છે. અને તે સૂર્યાસ ખગની સાધના કરવી ! એ ધ્યેયમાં જે કોઈ આડો આવે તેને એ સાંભળવા ઇચ્છતો નથી. એટલું જ નહિ પણ એણે કહ્યું છે કે, જે કોઈ મને વારશે તેને હું હણી નાંખીશ.' એનું હદય સૂર્યહાસ ખગ્નની સાધનામાં એકતાન થઈ ગયું છે. અને આવી એકતાનતાનાં જ પ્રતાપે, એ બાર બાર વર્ષ જેટલા લાંબા સમય સુધી ઉધે મસ્તકે લટકેલો રહી શકે છે, તેમજ વિષયાદિથી પરાક્ષુખ થઈ શકે છે.
તમે એ પણ જાણતાં હશો કે આવી રીતે વિદ્યાની સાધના કરનારાઓને મન, વચન અને કાયાના યોગોને એક જ ધ્યાનમાં જોડી દેવા પડે છે. બીજો વિચાર નહિ, બીજું બોલવાનું નહિ, ને બીજી પ્રવૃત્તિ પણ કરવાની નહિ, જો એ રીતે ત્રણે યોગોને કાબૂમાં ન રખાય, તો વિદ્યા સાધી શકાય નહિ, એમ વિદ્યાસાધકો બરાબર | sી જાણતા ને માનતા હોય છે.
એવા સાધકોની સિદ્ધિ દૂર નથી કે હવે વિચાર કરો આ શાથી બન્યું ? એથી જ કે બધા ધ્યેય ભૂલાયાં અને વિદ્યા દ્વારા સૂર્યહાસ ખગની સાધના કરવી, એ જ એક માત્ર ધ્યેય બન્યું માટે, જો આ રીતે આત્મા મોક્ષનું ધ્યેય નક્કી કરી લે, આ ઉત્તમ મનુષ્યભવ પામીને, સંયમ દ્વારા સિદ્ધિની સાધના કરવાનું ધ્યેય ચોક્સ કરી લે, મન-વચન-કાયાના યોગોને, મોક્ષના માર્ગરૂપ રત્નત્રયીની આરાધનામાં એકતાન બનાવી દે અને એ રત્નત્રયીની આરાધના કરતાં બીજો વિચાર કરવાનું તજે, બીજું બોલવાનું તજે કે બીજી પ્રવૃત્તિ કરવાનું તજે, તો સિદ્ધિની સાધના કેવી થાય ? ખરેખર, એવા સાધકોથી સિદ્ધિ દૂર રહી શકતી નથી.
વિષય-કષાયની આધીનતા અને નિર્મળ વિવેક..૮