________________
ખવડાવે તે ઘોર સોગંદ પણ, ફરીથી હું પાછો આવીશ.' એવો તને વિશ્વાસ થાય એ હેતુથી ખાઈશ. આ પછથી વનમાલાએ કહેવાથી એટલે વનમાલાની ઇચ્છાથી શ્રી લક્ષ્મણજીએ સોગંદ ખાધા કે, જો હું ફરી પણ અહીં ન આવું તો રાત્રિભોજન કરનારાઓનું પાપ મને લાગે.”
વિચારો કે શ્રી લક્ષ્મણજી ઉચિતપણું અને કર્તવ્ય બંને ક્વી રીતે જાળવે છે. પોતાને વનમાલા ઉપર રાગ નથી એમ નહિ. તેઓ તો કહે છે કે વનમાલાનો નિવાસ મારા હૃદયમાં છે, છતાં વડીલ ભાઈની સેવાના કર્તવ્યને તેઓ ચૂકતા નથી. જો વનમાલા સાથે આવે તો વડીલ ભાઈની સેવામાં વિઘ્ન થાય એમ તેઓ માને છે, અને તેથી તેને અહીં જ રહેવાનું કહે છે. વળી અતિ રાગને અંગે લેઈ અનુચિત પરિણામ ન આવી જાય એ માટે વનમાલાને તેઓ પૂરેપૂરી ખાત્રી છે આપે છે. પોતાને વધુ સમય થાય તો પણ વનમાલાની ધીરજ ખૂટે નહીં. એ માટે તેની ઈચ્છા મુજબ રાત્રિ ભોજન કરનારાઓનું પાપ લાગે એવા સોગંદ લે છે, પણ ભાન ભૂલા બનીને કર્તવ્યભ્રષ્ટ તો બનતા જ નથી. દરેકે આવી ઉચિતતા સાથે કર્તવ્યપાલનમાં સ્થિરતા શીખવા જેવી છે.
રાત્રિભોજન એ મહાઅનર્થ કરે છે આમાંથી બીજી વાત એ સમજવા જેવી છે કે શ્રી લક્ષ્મણજી ઘોર શપથ લે છે. રાત્રિભોજન કરનારનું પાપ પોતાને લાગે, એ ઘોર શપથ છે, ત્યારે રાત્રિભોજનમાં તેઓ કેટલું ભયંકર પાપ સમજતા હશે ! : રાત્રિભોજન એ મહાઅનર્થકર વસ્તુ છે. સાધુઓને પણ પાંચ - મહાવ્રતની સાથે છઠું રાત્રિભોજન વિરમણ વ્રત હોય છે. શ્રાવક માટે રાત્રિભોજનની છૂટ છે, એમ ન માનતા પરંતુ આજે તો રાત્રિભોજન એ અનેક નામી નો માટે સાધારણ વસ્તુ બની ગઈ છે. કેટલાક ધૃષ્ટ તો એમ પણ બોલે છે કે રાત્રે ખાવાથી કાંઈ મુક્તિ અટકવાની નથી. આ તો રાત્રિભોજનના નિયમનો, શાસનનો અને મુક્તિનો ઉપહાસ કરવા જેવું છે. એવા પાપીઓ તો દુર્લભબોધિ બની જાય. એવાઓની મુક્તિ અટકે તો ખરી જ, પણ એવી માન્યતાવાળા માટે તો મુક્તિમાર્ગ
વિજયપુર પરિસર, વનમાલા, શપથગ્રહણ..૪
