________________
कर्मवृत्तियुतो जैन आत्मा सर्वत्र गीयते । सत्त्वरजस्तमोवृत्या, जैनाऽऽत्मा त्रिविधः स्मृतः ॥ ३० ॥
કર્મની પ્રકૃતિથી જે આત્મા યુક્ત છે, એવો આત્મા સર્વત્ર જૈન કહેવાય છે.
જૈન હંમેશાં કર્મ પ્રકૃતિની વિચારધારાવાળો હોય છે. આત્મા ત્રિપ્રકારી પ્રકૃતિથી યુક્ત હોય છે.
આ ત્રણ પ્રકૃતિ એટલે- ૧. સત્ત્વ ૨. રજસ્ ૩. તમસ્ આત્માને આ ત્રણ પ્રકૃતિમાંથી એક પ્રધાનપણે વળગેલી હોય છે. ને આ પ્રકૃતિની વધતી ઓછી માત્રા પ્રમાણે જીવ પોતાની પ્રવૃતિ કરતો હોય છે.
રજસ્ શૃંગારિક - વિલાસી પ્રવૃત્તિનો ઘોતક ગુણ છે.
તમસ્ ગુણ ક્રોધ પ્રગટ કરનારો અને ઝડપથી શીતળતા છોડી દેનારો
ગુણ છે.
જ્યારે સત્ત્વગુણ શુભગુણનો દ્યોતક છે. આત્મ કલ્યાણની સાથે સાથે સર્વ જીવોના કલ્યાણની કામના આ ગુણવાળો આત્મા કરે છે.
પોતાના કોઈ કાર્ય કે શબ્દ થકી કોઈને દુઃખ ન પહોંચે, તે માટે આવો આત્મા જાગૃત અને સાવધાન હોય છે.
સુવિચાર, શુભ વિચાર અને સાત્ત્વિક વિચાર દ્વારા તે આત્મ શાંતિ પામે છે.
આવી કર્મ પ્રવૃત્તિથી યુક્ત આત્મા સર્વત્ર જૈન કહેવાય છે અને આમ સત્ત્વ, રજસ્ અને તમસ્ વૃત્તિથી જૈનાત્મા ત્રણ પ્રકારનો કહેવાય છે.
सात्त्विकप्रकृतिस्वामी, अन्तराऽऽत्मा भवेन्महान् । સત્ત્વાતીતઃ પરબ્રહ્મ, સિન્ક્રોન્દ્ન્ મવતિ પ્રભુઃ ॥ રૂશ્ ॥ ત્રણ પ્રકારના પ્રકૃતિ ભેદ છે : (૧) સાત્ત્વિક (૨) રજસ્ (૩)
તમસ્
રજોગુણી અને તમોગુણી મનુષ્યોની સંખ્યા આ જગતમાં ઘણી છે. મોહને વશ બની, માયામાં તલ્લીન બની આ સંસારમાં રત રહેનારા માનવીઓ રજોગુણને ધારણ કરે છે.
૩૧
