________________
કર્મ ઈશ્વર છે. કર્મ સમાન કોઈ વિશ્વપ્રવર્તક દેવ નથી.
અશુભ કર્મ કરીને કોઈ અહીંથી ભાગીને અમેરિકા જતો રહે તેથી શું થઈ ગયું? ત્યાં પણ તેને કર્મનું ફળ મળે જ છે.
કર્મેચ્છા, એ જ તેનું ભાવી કર્મ કરીને છટકી શકાતું નથી. કર્મ કરીને બચી શકાતું નથી. પાપ કર્મનો એવો જ ભારે અને ન્યાયી દંડ છે. એવી જ સમભાવી સજા છે. સજામાં કોઈ વધઘટ નથી. નિર્માણ થયેલી સજા પૂરી ભોગવવી પડે છે.
પુણ્ય કર્મ કરનારને સુખ અવશ્ય મળે છે. જે સમયે પુણ્ય કર્મનો ઉદય થાય છે, તેજપને તેનાં દુઃખ રૂપી વાદળો હટી જાય છે ને સુખનો સૂર્ય પ્રકાશમાન થઈ રહે છે!
જીવાત્મા ગમે ત્યાં હોય પણ એનું પણ એને પ્રાપ્ત થાય જ. શુભનું શુભ ફળ અશુભનું અશુભ ફળ. પુણ્ય સુખ આપે. પાપ દુઃખ આપે.
કર્મરૂપી ઈશ્વરવિશ્વપ્રવર્તકદેવ છે. તે કર્મ કરનારનું ભાવી નિર્મિત કરી દે છે.
कर्मणामनुसारेण, सुखं दुखं च देहिनाम्। कर्मभिः खलु संसारो, मुक्ति निमोहभावतः ॥१५॥ સુખ અને દુઃખ. આ બંનેની પ્રાપ્તિ પોતે કરેલા કર્મ અનુસાર જ હોય છે. જેવાં કર્મ, તેવાં ફળ.
આ સંસારમાં અનેક પ્રકારે મનુષ્યોએ પોત પોતાનાં કર્મ કરવા પડે છે. જીવ ઉતાવળે અવિચારીપણે ક્યારેક અશુભ કર્મ કરી નાંખે છે ને પાપનો ભારો બાંધે છે. પાપ કર્મ કરવા પાછળનાં અનેક કારણો હોય છે. | સ્વાર્થ બુદ્ધિ, સમજણનો અભાવ, વિવેકદ્રષ્ટિનો અભાવ ઉતાવળ, અધેર્ય, ક્રોધ, વેર, લાલસા, મોહ વગેરે વગેરે કારણોને લીધે માણસ અશુભ કર્મ કરવા પ્રેરાય છે. પણ આવાં કર્મ કરવાથી પાપ બંધાય છે. જેનું ફળ માણસને યથા સમયે ભોગવવું જ પડે છે. એનાથી એને છુટકો થતો નથી.
૨૫
* *
S
