________________
स्वाधिकारेण यो योग्यो, व्यवहारः स धर्मिभिः । प्राणान्तेऽपि न मोक्तव्यो, यतो धर्मो भवेत्ततः ॥१९७॥ ધર્મનો આધાર કયો? ધર્મ ટકે છે શી રીતે? ક્યા સ્તંભ પર ટકે છે?
ધર્મીપુરૂષોએ પોતપોતાના અધિકાર પ્રમાણે યોગ્ય વ્યવહાર કરવો જોઈએ અને આ વ્યવહારનું પાલન સદૈવ કરવું જોઈએ.
આવો યોગ્ય વ્યવહાર પ્રાણાન્ત પણ ન છોડવો જોઈએ.
પોતાના સ્વાધિકાર પ્રમાણે વ્યવહાર કરવો, એ કોઈપણ વ્યક્તિની ફરજ છે.
અને એ રીતે જ માણસે કર્તવ્ય કરવું જોઈએ. પોતાના અધિકારમાં હોય તે કરવું. એવો જ વ્યવહાર કરવો. જૈનીએ તો એ જ વ્યવહાર કરવો, જે તેના સ્વ-અધિકારમાં હોય. એ વ્યવહારને મૃત્યુ પર્યત છોડવો ન જોઈએ. કારણ કે તેના થકી જ ધર્મ ટકે છે. देहवित्तादिभोगेन, सर्वजैनैः परस्परम् । દ્રષ્ટવ્ય: સર્વનૈનેષુ, તો થર્મો માતઃ ૨૧૮ | જગતના માનવીઓ ભોગલક્ષી બન્યા છે.
દ્રવ્ય પાછળની એમની દોડ યોગ્ય હોય તો પણ તે ભોગમાર્ગી ન હોય તે આવશ્યક છે.
ધનના ઉછળતા તરંગો એને મોહકર્મોના માર્ગ ભણી ખેંચી જાય છે. પછી તો માયામાં ડૂબી જાય છે.
ધર્મને ભૂલી જાય છે. પરમાત્માનું વિસ્મરણ કરે છે. તે અંધત્વ દશા ગ્રહણ કરે છે. દરેક કાર્યમાં પરમાત્માને જોનારા કેટલા? પરમાત્માના સાક્ષીભાવે કામ કરનારા કેટલા? પરમાત્મપ્રીતિ રાખનારા કેટલા?
અહો આ સંસારમાં ભીષણ ભોગલીલા ચાલી રહી છે. મોહના અંધારાં અડાબીડપણે સૂસવી રહ્યાં છે. નાખી નજર પણ ન પહોંચે ત્યાં સુધી રાગ અને ભોગનાં જળ રેલમછેલ છે. મનુષ્ય સંસારી છે.
૨૦૫
