________________
आत्मस्वातंत्र्यसाम्राज्य, आत्मभोगेन जायते । समष्टिव्यष्टिसाम्राज्यमात्मभोगात् जायते ॥ १२३ ॥ આત્મ-ભોગની વાત અહીં ખૂબ જ સુંદર ઢંગથી કરવામાં આવી
મનુષ્યનું પરતંત્રપણું આત્મ-ભોગ થકી નષ્ટ થાય છે. આત્મભોગથી આત્મસ્વાતંત્ર્ય પ્રાપ્તિ થાય છે. દેહ અને આત્મા.
દેહના ભોગથી મોહ ઉત્પન્ન થાય છે. રાગાત્મક માયા ઉત્પન થાય છે. સંસારનાં બંધનો ઉત્પન્ન થાય છે.
મનુષ્ય પરતંત્ર બને છે. તે પોતાની સ્વતંત્રતા ગુમાવી દે છે.
કારણ કે તે દૈહિક ભોગોને કારણે સ્વતંત્રપણે કંઈ કરી શકતો નથી. એટલું જ નહિ પણ મોહાંધતાને કારણે તે વિવશ બની જાય છે, પરતંત્ર બની જાય છે.
દેહ સ્વાતંત્ર્ય અને આત્મસ્વાતંત્ર્ય અથવા આત્મસ્વરાજ. દેહ સ્વાતંત્ર્ય એક અલગ ચીજ છે. આત્મસ્વરાજ ખૂબ ઊંચી બાબત
છે.
આત્મભોગથી એટલે આત્માના જ્ઞાનાદિગુણોના ભોગથી આત્મ સ્વરાજ પ્રાપ્ત થાય છે.
આત્મભોગથી સમષ્ટિ અને વ્યક્તિ સામ્રાજ્ય ઉત્પન્ન થાય છે. તો પછી આત્મભોગનું સેવન શા માટે ન કરવું? मृत्युभीत्यादियुक्ताऽऽत्मा, देहाऽऽत्माध्यासयोगतः । मुक्तिं नाप्नोति मूढाऽऽत्मा, नामरूपादिमोहवान् ॥१२४॥
દેહને વિષે આત્મબુદ્ધિ કરવાથી દેહીને તમામ પ્રકારની ભીતિઓ સતાવે છે. એટલું જ નહિ પણ દેહીને તમામ સંશયો પણ સતાવે છે.
દેહીને મૃત્યુની ભીતિ છે. પ્રહારની ભીતિ છે. નાશ થવાની ભીતિ
દેહીને અનેક પ્રકારના સંબંધો છે. તેથી સંબંધો નષ્ટ થવાની ભીતિ
રંગ, રાગ, વિષય, મદ, મોહ બધું જ દેહગત છે.
૧૪૨
