________________
નયકણિકા
૮૧
સમભિરૂઢનય શબ્દ (કે પર્યાય) ભેદથી વસ્તુ ભિન્ન કહે છે (કારણ કે) જેમ ઘટ અને પટ (એ) ભિન્ન છે તેમ [શ્રી વર્ધમાન સ્વામિ ! આપે કુંભ,' કલશ, ઘટ' (એમને) જુદા પદાર્થો [કહ્યા છે. ૧૫
સમભિરૂઢની ઉપરની વ્યાખ્યાનું કારણ यदि पर्यायभेदेऽपि न भेदो वस्तुनो भवेत् । भिन्नपर्याययोर्न स्यात् स कुंभपटयोरपि ॥१६॥
જો પર્યાયભેદથી વસ્તુનો ભેદ ન હોય, તો ભિન્ન પર્યાયવાળા કુંભ અને પટમાં પણ એ ભેદ ન હોય. ૧૬.
ય
૭. એવંભૂતનય एकपर्यायाभिधेयमपि वस्तु च मन्यते । कार्यम् स्वकीयं कुर्वाणमेवंभूतनयो ध्रुवम् ॥१७॥
એક પર્યાય વડે બોલાતી વસ્તુ (બોલતી વખતે) પોતાનું કાર્ય કરતી હોય તો જ એવંભૂતનય તેને વસ્તુ કહે છે. [બીજી વખતે નહિ કારણ કે શ્રી જિનેશ્વરનો ઉપદેશ એવો છે કે વસ્તુ પોતાનું કાર્ય કરે ત્યારે વસ્તુ ગણાય. ૧૭.
એવંભૂત ઉદાહરણ વડે પોતાનું સ્વરૂપ સ્પષ્ટ કરે છે. यदि कार्यमकुर्वाणोऽपीष्यते तत्तया स चेत् । तदा पटेऽपि न घटव्यपदेशः किमिष्यते ॥१८॥
૧. જેમાં કંઈ ભરવામાં આવે, જે અવાજ કરે, જેની આકૃતિ બને એવું વાલણ - કુંભન વડે કુંભ, કલન વડે કલશ, અને ઘટન વડે ઘટ. જે માટીનો બનેલો તે કુંભ. જે જલથી શોભતો તે કલશ - અને જે ઘડેલો તે ઘટ.
૨. પોતાનું કાર્ય કરનારી, એને ન્યાયમાં અર્થક્રિયાકારી કહેવાય છે. કહેવતમાં યથા નામા તથા ગુણાઃ એમ પણ કહેવાય છે. પરંતુ તે વખતે ક્રિયા કરાતી હોવી જોઈએ.
