________________
ફુટ વિવેચન
આ નયકર્ણિકાના ત્રેવીસ શ્લોકો છે, તેમાં આપેલ નયની વ્યાખ્યા અને ઉદાહરણથી નય જેવા કઠિન વિષયનો બોધમાર્ગ થવો ઘણો મુશ્કેલ મને લાગે છે, તેથી કેટલાએક આધારની સહાયથી તે ગ્રન્થમાં જે આપેલ છે તે ક્રિમ, વ્યાખ્યા આદિ એમને એમ જાળવી તે વિશેષ સ્પષ્ટતાથી સમજી શકાય તે હેતુથી આ સ્કુટ વિવેચન લખવાની પ્રવૃત્તિ થઈ છે.
નયનું સ્થાન મોક્ષમાર્ગ સર્વ પ્રાણીઓનું સત્ય રીતે અંતિમ લક્ષ્ય છે. આ મોક્ષમાર્ગની પ્રાપ્તિ સમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન, સમ્યક ચારિત્ર એ ત્રણના સમુદાયથી થાય છે. સમ્યગ્દર્શન એટલે તત્ત્વાર્થમાં શ્રદ્ધાન. તત્ત્વ સાત છે - જીવ, અજીવ, આગ્નવ, બંધ, સંવર, નિર્જરા, અને મોક્ષ; અને આ સાતમાં આશ્રવના ભેદ પાપ અને પુણ્ય એ બેને પૃથક પૃથક ગણવાથી નવ તત્ત્વ થાય છે. ઉક્ત તત્ત્વોનું જ્ઞાન પ્રમાણ અને નય દ્વારાએ થાય છે, અને તેનો સમાવેશ સમ્યજ્ઞાનમાં થાય છે.
શ્રત એટલે આગમ ત્રણ પ્રકારનાં છે :૧. મિથ્યાશ્રુત - મિથ્યા એટલે અસત્ય. આ શ્રુત દુર્નય (અસત્ય દુષ્ટ
નય)ના અભિપ્રાયથી પ્રવર્તાય છે અને તે કુતીર્થિકના કૃતમાંથી
પ્રાપ્ત થાય છે. ૨. નયકૃત :- નયથી પ્રાપ્ત થતું શ્રત. આ જૈનાગમમાં અંતર્ગત થયેલ
છે અને તે એક એક નયના અભિપ્રાયથી પ્રતિબદ્ધ-સંકળાયેલ
ગૂંથાયેલ છે. ૩. સ્યાદ્વાદશ્રુત :- સ્યાદ્વાદથી પ્રાપ્ત થતું શ્રત. તે જૈન આગમમાંથી
સર્વ નયના અભિપ્રાયથી પ્રાપ્ત થાય છે.
