________________
શ્રી વિનયવિજયજી
૪૫
(૨૦) વિસ્તારથી પાંચ દ્વારે કરી સૂર્યના મંડલાદિકે કરી વાર, સંક્રાન્તિ, યોગ, દિવસનું વધવું ઘટવું, ધ્રુવ, રાહુ, ત્રણ પ્રકારના રાહુની ઉત્પત્તિ, પંદદ્વારે નક્ષત્રોનું નિરૂપણ.
(૨૧) લવણોદધિ, તેના પાતાલ કલશા, કલશાની શિખા, દ્વીપ, સુસ્થિતાદિ દેવ, ચંદ્રસૂર્યાદિના તાપ, પ્રકાશ, ક્ષેત્રનું વર્ણન.
(૨૨) ઘાતકીખંડ, તેના ખંડ, કાળનું વર્ણન.
(૨૩) પુષ્કરાર્ધ, માનુષોત્તર પર્વત, નિખિલ મનુષ્યક્ષેત્ર, તે વિષે રહેલા પર્વતાદિનો સંગ્રહ, તેમજ શાશ્વતા સર્વે ચૈત્યોની સંખ્યાનું વિવેચન.
(૨૪) નંદીશ્વર દ્વીપમાં રહેલા ચૈત્યાદિનો વિસ્તાર.
(૨૫) સ્વયંભુરમણ સમુદ્ર સુધીનું વર્ણન.
(૨૬) સ્થિર જ્યોતિષી, જ્યોતિષ ચક્રની વ્યવસ્થા. ઊર્ધ્વલોકમાં સૌધર્મ, ઈશાન, દેવલોકનાં વિમાનો, અને આકારસ્થિતિ, માન, પરિપાટી અને સભા, દેવતાઓ સિદ્ધાયતનની પૂજાઓ કરે છે તે, તેમનાં સુખ, રિદ્ધિ, ભાષા, અને ગમન. આહાર અંતર મનુષ્યલોકમાં પૂર્વના સ્નેહને લઈને આવવું, પ્રેમે કરી નીચલી પૃથ્વીમાં ક્યાં સુધી જઈ શકે ? લોકપાલ, અગ્રમહિષી, સામાનિક દેવતા અને તેમની શક્તિ, સંપત્તિ વગેરે સૌધર્મ ઈશાન દેવલોક સુધીનું વર્ણન.
(૨૭) ત્રીજી ચોથી નારકી, બ્રહ્મલોક તમસ્કાયના મૂળથી કૃષ્ણરાજી તથા તેમાં આવેલા લોકાંતિક દેવો, લાંતક દેવલોક, કિત્વિષ દેવો, તથા જમાલિનું ચરિત્રસહિત વર્ણન; શુક્ર, સહસ્ત્રાર અચ્યુત દેવલોક સુધીનું વર્ણન તથા રામસીતાનું ચરિત્ર; ત્રૈવેયક, અનુત્તર દેવલોક, સિદ્ધશિલા લોકાંત વગેરેના વર્ણનથી ક્ષેત્રલોકનો અધિકાર સમાપ્ત થાય છે.
(૨૮) દેશકાળ, યુક્તિ વ્યક્તિ બંને મતનું વિવેચન, છ ઋતુનું, કાલગોચર (આશ્રિત) નિક્ષેપા, સમય, આવલિકા, ક્ષુલ્લક ભાવ,
