________________
so
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રસના છૂટા બોલ મૂળ બોલ :
(b) ઔપચારિક દ્રવ્ય-કાળના ભેદો :- (i) બૈચ્ચયિક કાળ, (ii) વ્યાવહારિક કાળ. ભાવાર્થ -
ઔપચારિક દ્રવ્ય એવા કાળના બે ભેદો છે : (i) નૈશ્ચયિક કાળ, (ii) વ્યાવહારિક કાળ. મૂળ બોલઃ
(i) બૈચ્ચયિક કાળના ભેદોઃ- (૧) વર્તના, (૨) ક્રિયા, (૩) પરિણામ, (૪) પરત્વ, (૫) અપરત્વ. ભાવાર્થ :
નૈશ્ચયિક કાળના પાંચ ભેદો છે: (૧) વર્તના, (૨) ક્રિયા, (૩) પરિણામ, (૪) પરત્વ અને (૫) અપરત્વ. મૂળ બોલ :
(૧) વર્તનાના ભેદો :- (i) ઉત્પત્તિ, (i) સ્થિતિ, (ii) પ્રથમ સમયની ગતિ. ભાવાર્થ -
(૧) વર્તનાના ભેદોઃ- વર્તનારૂપ નૈશ્ચકિકાળના ત્રણ ભેદો છે.
(i) ઉત્પત્તિ - દરેક પદાર્થો કોઈક સ્વરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે તે ઉત્પત્તિરૂપ વર્તના છે.
(ii) સ્થિતિ - ઉત્પન્ન થયેલ વસ્તુ સ્થિતિવાળી હોય છે અર્થાત્ ઉત્પત્તિક્ષણમાં પણ સ્થિતિવાળી હોય છે અથવા ગતિપરિણામ રહિત કોઈક સ્થાનમાં રહેવાસ્વરૂપ સ્થિતિવાળી હોય છે જે સ્થિતિરૂપ વર્તના છે; કેમ કે પૂર્વમાં ગતિ પરિણામ હતો તેમાંથી સ્થિતિ પરિણામની પ્રાપ્તિ થાય છે.
(iii) પ્રથમ સમયની ગતિઃ- સ્થિર થયેલો પદાર્થ ગતિપરિણામવાળો બને
