________________
પ૮
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રાસના છૂટા બોલ વગેરે” શબ્દથી આઠથી માંડીને પંદર ભેદો સ્વયં ભાવન કરી લેવા જોઈએ તેમ ગ્રંથકારશ્રીએ સૂચન કર્યું છે. વળી, ૩૨ ભેદ અને પક૩ ભેદો પણ અન્યત્ર પ્રસિદ્ધ છે તેનું પણ અહીં ભાવન કરવું જોઈએ. જેમ જીવવિચાર પ્રકરણમાં જીવોના પક૩ ભેદો બતાવેલ છે.
વળી, અન્ય દૃષ્ટિથી વિભાગ કરીએ તો જીવોના સંખ્યાતા, અસંખ્યાતા અને અનંતા ભેદો પણ પડે છે. જેમ, સંસારી જીવોમાં કોઈ સમાનતા ગ્રહણ કરીને અથવા કોઈ વિષમતા ગ્રહણ કરીને વિભાગ કરવામાં આવે તો અપેક્ષાએ સંખ્યાતા ભેદો પ્રાપ્ત થાય. વળી, તે સમાનતાના અવાંતર ભેદોનો વિભાગ કરીને અસમાનતાના ભેદોથી ભેદ કરવામાં આવે તો જીવોના અસંખ્યાતા ભેદોની પ્રાપ્તિ થાય છે. વળી, સંસારવર્તી અને સિદ્ધના જીવો - બધા અનંત સંખ્યામાં છે અને દરેક જીવોના ભૂતકાળનો સંસાર સદશ નથી પરંતુ કંઈક વિલક્ષણ છે; તે જે જે અપેક્ષાએ વિલક્ષણ છે તે તે અપેક્ષાએ જીવોના ભેદ કરવામાં આવે તો અનંતા ભેદની પ્રાપ્તિ થાય. મૂળ બોલ :
(૪) પુદગલાસ્તિકાયના ભેદોઃ- (i) સ્કંધ, (ii) દેશ, (ii) પ્રદેશ, (iv) પરમાણુ. ભાવાર્થ :
(૪) પુદ્ગલાસ્તિકાયના ચાર ભેદો છે : સ્કંધ, દેશ, પ્રદેશ અને પરમાણુ.
જેમ, દારિકવર્ગણાના એક સ્કંધના એક ભાગની વિચારણા કરવામાં આવે ત્યારે એ ભાગ દેશરૂપ છે અને તે સ્કંધના જ પરમાણુતુલ્ય એક પ્રદેશની વિચારણા કરવામાં આવે ત્યારે એ વિચારણાનો વિષય પ્રદેશ બને છે. જ્યારે
સ્કંધથી છૂટા પડેલા પરમાણુઓની વિચારણા કરાય ત્યારે તે વિચારણાનો વિષય પરમાણુ બને છે. મૂળ બોલ :
(i) સ્કંધના ભેદો : (a) જઘન્ય કંધ, (b) મધ્યમ સ્કંધ, (c) ઉત્કૃષ્ટ મિહા] સ્કંધ.
