________________
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રાસના છૂટા બોલ મૂળ બોલ:
તેમ જ – દ્રવ્યાર્થિક, પર્યાયાર્થિક – એ બે પ્રકારના મૂળનયો વહેંચાતા હોવાથી નયના જુદા ભેદો તરીકે તે બેને ગણાવવા નકામા છે, તેથી - પાંચ કે સાત ગયો છે, નવ ગયો નથી. ભાવાર્થ :
વળી, દ્રવ્યાર્થિકનય અને પર્યાયાર્થિકનય - એ પ્રકારના મૂળ બે નયો વહેંચાતા હોવાથીઉત્તરભેદોરૂપે વિભાગરૂપે પ્રાપ્ત થતા હોવાથી, નયોના જુદા ભેદ તરીકે સાત નયોથી અતિરિક્ત દ્રવ્યાર્થિકનયને અને પર્યાયાર્થિકનયને ગ્રહણ કરીને નયોના જુદા ભેદ તરીકે, તે બેને ગણાવવા નકામા છે તે બેને જે પ્રકારે દિગંબર અલગ ભેદ ગણે છે તે પ્રકારે જુદા ભેદ તરીકે ગણાવવા નકામા છે, તેથી પાંચ નયો કે સાત નયો છે, પરંતુ નવ નિયો નથી દિગંબર બતાવે છે એ પ્રમાણે નવ નયો નથી, એમ ગ્રંથકારશ્રીનો આશય છે.
-: ઉત્પાદ, વ્યય, ધ્રૌવ્ય - પૂર્વમાં દ્રવ્ય, ગુણ, પર્યાયનું સ્વરૂપ બતાવ્યા પછી નયોની વિચારણા બતાવી. હવે ઉત્પાદ, વ્યય, ધ્રૌવ્યના ભેદો બતાવે છે – મૂળ બોલ :
(૧) ઉત્પાદના ભેદો - (a) પ્રયોગજનિત, (b) વિશ્વસાનિત. ભાવાર્થ
(૧) ઉત્પાદના બે ભેદો છે (a) પ્રયોગજનિત અને (b) વિશ્રસાજનિત.
(a) પ્રયોગજનિત - જીવના પ્રયત્નથી જનિત જે ઉત્પાદ છે તે પ્રયોગજનિત છે. જેમ જીવના પ્રયત્નથી મકાનનું નિર્માણ થાય છે.
(b) વિશ્રસાજનિતઃ- જે ઉત્પાદ સ્વભાવથી જ થાય છે તે વિશ્રાજનિત છે. જેમ પરમાણુઓ સ્વભાવથી જ સ્કંધરૂપે થાય છે, જીવના પ્રયત્નની અપેક્ષા રાખતા નથી તેથી વિશ્વસાજનિત છે.
