________________
૨૨
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રાસના છૂટા બોલ સાદિ નિત્ય (iii) અનિત્ય. (i) નિત્ય (ii) કર્મોપાધિ રહિત નિત્ય (iii) કર્મોપાધિ
સાપેક્ષ નિત્ય.
(i) નિત્ય :- આ નય એક સમયમાં પર્યાય ઉત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યરૂપ છે તેમ કહે છે. સત્તાને ન સ્વીકારવી એ પર્યાયાથિકનયનું શુદ્ધ સ્વરૂપ છે જ્યારે આ નય ઉત્પાદવ્યયધ્રૌવ્ય ત્રણ સ્વરૂપ પર્યાય છે એમ કહે છે. તેથી સત્તા બતાવનાર હોવાથી અશુદ્ધ પર્યાયાર્થિકનય છે.
(ii) કર્મોપાધિ રહિત નિત્ય ઃ- વળી, કર્મોપાધિ રહિત સંસારી જીવને સિદ્ધ જેવા માને તે કર્મોપાધિ રહિત નિત્ય અશુદ્ધ પર્યાયાર્થિકનય છે; કેમ કે સંસારી અવસ્થામાં અને સિદ્ધ અવસ્થામાં આત્માના શુદ્ધપર્યાયને જોનારી દૃષ્ટિ છે તેથી કર્મોપાધિરહિત છે; અને કર્મની ઉપાધિ વિદ્યમાન હોવા છતાં તેની વિવક્ષા કરતો નથી તેથી અશુદ્ધ પર્યાયાર્થિકનય છે.
(iii) કર્મોપાધિ સાપેક્ષ નિત્ય :- વળી, સંસારી જીવને જન્મ-મરણ એ વ્યાધિ છે એમ કહીએ ત્યારે જીવના કર્મસંયોગજનિત જન્માદિક અશુદ્ધ પર્યાયનું કથન થાય છે. જન્માદિ વ્યાધિરૂપ પર્યાય છે માટે મોક્ષાર્થી જીવ તેના નાશ માટે પ્રયત્ન કરે છે; કેમ કે પ્રયત્નથી પર્યાયનો જ નાશ થઈ શકે, દ્રવ્યનો નહીં. વળી કર્મોપાધિ સાપેક્ષ સંસા૨કાળમાં રહેનાર એવા જન્માદિ પર્યાય નિત્ય છે તેનું કથન થાય છે. માટે જન્મ-મરણ એ વ્યાધિ છે એમ કહેવાથી કર્મઉપાધિ સાપેક્ષ નિત્ય પર્યાયનું કથન થાય છે.
મૂળ બોલ ઃ
ભૂત
(c) નૈગમ : ૩
૧. ભૂતનો વર્તમાનમાં આરોપ ૨. ભાવિનો ભૂતમાં આરોપ ૩. અને ભાવિનો વર્તમાનમાં આરોપ.
ભાવાર્થ:
(c) નૈગમનય :- દિગંબરો નૈગમનયના ત્રણ ભેદો સ્વીકારે છે.
(૧) ભૂતનો વર્તમાનમાં આરોપ ઃ- જેમ ભૂતકાળમાં શ્રી વીરભગવાન દિવાળીના દિવસે નિર્વાણ પામ્યા હતા, તેનો વર્તમાનની દિવાળીમાં આરોપ
