________________
- ૧૯
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રાસના છૂટા બોલ સમભિરૂઢનયનો એક ભેદ છે. (i) એવંભૂતનયનો એક ભેદ છે.
દિગંબરમતાનુસાર કરાયેલ નવ નિયોનો વિભાગ ઉચિત નથી, તેનો શ્વેતાંબર મત સાથે વિરોધ છે; કેમ કે વ્યાર્થિકનયના દસ ભેદોમાં પૂર્ણ દ્રવ્યાર્થિકનો સંગ્રહ થતો નથી અને પર્યાયાર્થિકનયના છ ભેદોમાં પૂર્ણ પર્યાયાર્થિકનો સંગ્રહ થતો નથી, પરંતુ નગમાદિ સાત નયોનો જ દ્રવ્યાર્થિકનયમાં અને પર્યાયાર્થિકનયમાં સમાવેશ થતો હોવાથી નૈગમાદિ સાત નયોથી પૃથર્ દ્રવ્યાર્થિક અને પર્યાયાર્થિકનયોની કલ્પના ભગવાનના વચનથી વિરુદ્ધ છે. તે સ્વયં ગ્રંથકારશ્રીએ ‘દ્રવ્યગુણપર્યાયના રાસ'માં સ્પષ્ટ કરેલ છે. જો કે નૈગમાદિ સાત નયો અને તેના ભેદો સાથે શ્વેતાંબર પક્ષને કોઈ વિરોધ નથી. મૂળ બોલ –
(a) દ્રવ્યાર્થિક – ૧૦.
૧. શુદ્ધઃ (i) કમપાવિ રહિત, (ii) સત્તાગ્રાહક, (ii) ભેદકલ્પનારહિત.
૨. અશુદ્ધ (f) કપાધિ સાપેક્ષ, (ii) ઉત્પાદ અને વ્યય સાપેક્ષ, (ii) ભેદકલ્પના સાપેક્ષ.
૩. મિશ્રઃ (i) અન્વય, i) સ્વદ્રવ્યાદિ ગ્રાહક, (ii) પરદ્રવ્યાદિ ગ્રાહક, (iv) પરમભાવ ગ્રાહક. ભાવાર્થ
(a) દ્રવ્યાર્થિકનય :દિગંબરમતાનુસાર દ્રવ્યાર્થિકનયના ૧૦ ભેદો છે.
૧. શુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિકનયના ત્રણ ભેદો છે : (i) કર્મઉપાધિથી રહિત શુદ્ધ આત્માને જોનારી દૃષ્ટિ, (ii) દરેક પદાર્થોમાં રહેલી ધૂવાંશરૂપ સત્તાને જોનારી દૃષ્ટિ અને (ii) ભેદકલ્પનાથી રહિત છએ દ્રવ્યોમાં સમાનતાને જોનારી અભેદ દૃષ્ટિ. આ ત્રણ દૃષ્ટિઓ શુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિકનયની દૃષ્ટિઓ છે.
૨. અશુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિકનયના ત્રણ ભેદો છે: (i) કર્મઉપાધિથી સાપેક્ષ અશુદ્ધ
