________________
૧૪
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રાસના છૂટા બોલ સપ્તભંગીઓ પણ કરોડો ઉત્પન્ન થાય છે. જેમ દ્રવ્યગુણપર્યાયનો રાસ ઢાળ-૪માં પ્રસ્થકના વર્ણનમાં એક પ્રસ્થકરૂપ વસ્તુને જુદા જુદા નયોને આશ્રયીને અનેક સપ્તભંગીઓ બતાવાઈ છે. આવી સપ્તભંગીઓ મૂળ સાત નયના અવાંતર ભેદોને આશ્રયીને કરવામાં આવે તો કરોડો ઉત્પન્ન થાય છે. (૭) મૂળ બોલ :
(M) સપ્તભંગીઓ બે પ્રકારે છે :- (૧) નયસપ્તભંગી, (૨) પ્રમાણસપ્તભંગી. ભાવાર્થ -
સપ્તભંગી બે પ્રકારે છે દ્રવ્યાર્થિકનયને અને પર્યાયાર્થિકનયને આશ્રયીને સપ્તભંગી કઈ રીતે થાય છે ? તે પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં ગ્રંથકારશ્રીએ બતાવેલ છે. તે સપ્તભંગી પણ બે પ્રકારે છે.
(૧) નયસપ્તભંગી - પદાર્થના કોઈક ધર્મને ગ્રહણ કરીને તેના ઉપર જોતાં સાત પ્રશ્નોને આશ્રયીને જે સપ્તભંગી થાય છે તે નયસપ્તભંગી છે.
(૨) પ્રમાણસપ્તભંગી - પદાર્થના અનેક ધર્મોનો એક ધર્મ સાથે કાલાદિ આઠ દ્વારા અભેદ કરીને જિજ્ઞાસુને તે ધર્મવિષયક સાત જિજ્ઞાસા થાય છે, જેના ઉત્તરરૂપે સાત કથનો થાય છે, તેનાથી સર્વ જિજ્ઞાસાઓ પૂર્ણ થાય છે. આ સાત ઉત્તરરૂપ જે સપ્તભંગી છે, તે પદાર્થના પૂર્ણ સ્વરૂપને બતાવનાર પ્રમાણસપ્તભંગી છે. મૂળ બોલ :
(૧) નયસપ્તભંગી- વસ્તુના કોઈપણ એક અંશી જ્ઞાન સાથે સંબંધ ધરાવતી સપ્તભંગી. ભાવાર્થ :
નયસપ્તભંગી શું છે ? તે સ્પષ્ટ કરતાં ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
વસ્તુના કોઈ એક અંશી જ્ઞાન સાથે સંબંધ ધરાવતી સપ્તભંગી નયસપ્તભંગી છે, જે અનંત ધર્માત્મક વસ્તુના એક ધર્મમાત્રને ગ્રહણ કરીને તેના પૂર્ણ અર્થને જાણવા માટે કરાતા માર્ગાનુસારી બોધ કરાવે તેવા સાત ભાંગા સ્વરૂપ છે.
