Navtattva Sangraha

SR No.: 022331
Original Sutra Author: N/A
Author: Vijayanandsuri, Sanyamkirtivijay
Publisher: Samyagyan Pracharak Samiti
Publication Year: 2013
Total Pages: 546
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Devnagari & Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 46

१ व-तत्व
૧૧ ज्योतिषी-यन्द्र, सूर्य, अड ८८, नक्षत्र २८, त॥२२मी से अरे पाय मेहयोतिषी.
वैमानिसौधर्म. १, २, सनत्कुमा२ 3, महेंद्र४, ब्रहम ५, ins६, माशुॐ७, समा२ ८, मानत ८, प्रात १०, म॥२९॥ ११, अय्युत १२, नवौवेय: ८, ५iयअनुत्तरવિજય ૧, વિજયંત ૨, જયંત૩, અપરાજિત૪, સર્વાર્થસિદ્ધપએપ્રકારેસર્વ૨૬1ઈત્યાદિજીવભેદ જાણી લેવા.
(संध्याद्वार) પૂર્વોત્તપન્નસંખ્યા–મનુષ્ય સિવાયનાર૩ ૧દંડકમાં અસંખ્યાતા, વનસ્પતિમાં અનંતા, મનુષ્યમાં સંખ્યાતા અથવા અસંખ્યાતા એ પ્રમાણે સંખ્યાદ્વાર છે.
____ 1. "देवा चउव्विहा पन्नत्ता, तंजहा-भवणवासी १. वाणमंतरा २. जोइसिआ ३. वेमाणिआ ४. । ....भवणवासी दसविहा प० तं०-असुरकुमारा १. नाग० २ सुवन्न० ३. विज्जु० ४. अग्गि० ५. दीव० ६. उदहि० ७ दिसा० ८. वाउ० ९. थणिय० १०. .....वाणमंतरा अट्ठविहा प० तं०-किन्नरा १. किंपुरिसा २. महोरगा ३. गंधव्वा ४. जक्खा ५. रक्खसा ६. भूया ७. पिसाचा ८. I....जोइसिया पंचविहा प० तं०-चंदा १. सूरा २. गहा ३. नक्खत्ता ४. तारा ५. .....वेमाणिआ दुविहा प० तं०-कप्पोवन्ना १. य कप्पाईया य । ....कप्पोवन्ना बारसविहा प० तं०-सोहम्मा १. ईसाणा २. सणंकुमारा ३. माहिंदा ४. बंभलोया ५. लंतया ६.
सक्का ७. सहस्सारा ८. आणया ९. पाणया १०. आरणा ११. अच्च्या १२. ।....कप्पाईया दविहा प० तं०-गेविज्जगा य अणुत्तरोववाइया य ।....गेविज्जगा नवविहा प० तं०-हिट्ठिमहिट्ठिमगेविज्जगा १. हिट्ठिममज्झिम० २. हिट्ठिमउवरिम० ३. मज्झिमहेट्ठिम० ४. मज्झिममज्झिम० ५. मज्झिमउवरिम० ६. उवरिमहेट्ठिम० ७. उवरिममज्झिम० ८. उवरिमउवरिम० ९. ।....अणुत्तरोववाइया पंचविहा प० तं०-विजया १. वेजयंता २. जयंता ३. अपराजिता ४. सव्वट्ठसिद्धा ५" । (प्रज्ञा० सू० ३८)
१. ते ते जातिना: समुदायनुं ग्रहण करवा माटे (तज्जातीयसमूहप्रतिपादकत्वार्थ) 'दंडक' शब्द योजायो छे. जेने विषे जीव पोते करेलां कर्मोनो दंड पामे ते 'दंडक' कहेवाय छे. आ संबंधमां एवो पण खुलासो नजरे पडे छे के एकार्थक सरखो पाठ जेमां आवतो होय ते 'दंडक' कहेवाय छे. जेमके उख, नख, णख, वख, मख वगेरे धातुओ गतिवाचक होवाथी ते 'दंडक' धातुओ कहेवाय छे. कुले दंडको चोवीस छे. तेनां नामो माटे श्रीभगवतीसूत्र (सू० ८)नी व्याख्या करतां श्रीअभयदेवसूरि नीचे मुजबनी गाथार्नु यंचण करे छे :
"नेरड्या १ असुराई १० पुढवाई ५ बेंदियादओ ३ चेव ।
पंचिंदियतिरिय १ नरा १ वंतर १ जोइसिय १ वेमाणी ॥१॥" मोटे भागे 'नेरइया' शब्द द्वारा साते नरकने लगता सरखा पाठो-आलापको-सूचवाया छे, माटे ते एक दंडक जाणवो. 'असुरकुमार जाव थणियकुमारा' इत्यादि शब्दो वडे जुदा जुदा आलावाओ सूचवायेला होवाथी एना दश दंडको गणाय छे. एवी रीते एकेन्द्रियना अधिकारमा प्रायः 'पुढविकाइया' इत्यादि शब्द वडे पृथक् पृथक् आलावाओ सूचवाया छे, तेथी एना पांच दंडको गणाय छे.
नरकना सात, व्यंतरना आठ, ज्योतिष्कना पाँच अने वैमानिकना २६ भेद होवा छतां ए प्रत्येकना एकेक ज दंडक गणाय छे, ज्यारे भुवनपतिना दश दंडको गणाय छे तेनो शो हेतु छे ? आनो उत्तर एम सूचवाय छे के असुरकुमार अने नागकुमार वच्चे नरकना प्रस्तर (पाथडा)नुं तेमज नारकी जीवोनुं अंतर छे, एवी रीते नागकुमार अने विद्युत्कुमार वच्चे, एम भुवनपतिना अन्य भेदो आश्री छे. आवं अंतर नारक, व्यंतर वगेरेना संबंधमां नथी तेथी, ते प्रत्येकनो एकेक दंडक गणाय छे, जोके रत्नप्रभा अने शर्कराप्रभा वच्चे तेना आधारभूत घनोदधि, घनवात, तनुवात अने आकाश- आंतरूं छे.