________________
પ્રસ્તાવના
ભાષાન્તર–પહેલાં આઠ જોડશક ગુજરાતી ભાષાન્તર અને વિવેચન સહિત કેશવલાલ જન તરફથી ઈ. સ. ૧૯૩૬માં પ્રસિદ્ધ થયેલા છે. બાકીનાંનું કંઈ નહિ તે ગુજરાતીમાં ભાષાન્તર થવું ઘટે.
હરિભદ્રસૂરિ : જીવન અને કવન હરિભદ્રસૂરિના જીવનવૃત્તાન્તની સામગ્રી રજૂ કરનાર સાધને– વિવિધ ભાષામાં રચાયેલા ગ્રન્થાદિને ઉલલેખ મેં અનેકાન્તજયપતાકા (ખડ ૧-૨)ના મારા અંગ્રેજી ઉપઘાતમાં કર્યો છે એટલે એ વાત અહીં હું જતી કરું છું.
જન્મસ્થાન ને જન્મદાતા–ભદ્રેશ્વરે રચેલી અને હજી સુધી નહિ છપાયેલી કહાવલીમાં કહ્યું છે કે હરિભદ્રસૂરિ પિર્વગુઈ (?) નામની કે બ્રહ્મપુરીના રહેવાસી હતા. એમના પિતાનું નામ રાંકરભટ્ટ હતું અને માતાનું નામ ગંગા હતું. કેટલાકના મત પ્રમાણે હરિભદ્રસૂરિ ચિત્રકૂટ (ચિત્તોડ)ના વતની હતા.
જ્ઞાનાદિને ગર્વ-પ્રભાચન્દ્રસૂરિએ વિ. સં. ૧૩૩૪માં રચેલા પ્રભાવચરિત્રમાં હરિભદ્રસૂરિને પ્રબંધ છે. એમાં એમને, ચિત્રકૂટના રાજા જિતારિના માનનીય પુરોહિત તરીકે ઉલ્લેખ છે. અહીં કહ્યું છે કે આ પુરહિત કુશળ બુદ્ધિવાળા અને ચૌદ વિદ્યામાં પ્રવીણ એવા અગ્નિહોત્રી હતા. એમને પિતાના જ્ઞાનને મડાગર્વ હતો. પૃથ્વી, જળ અને આકાશમાં રહેલા વિબુધને પરાભવ કરવાની ઈચ્છાથી એઓ કેદાળી, જાળ અને નિસરણી એમ ત્રણ વસ્તુઓને સાથે લઈને કરતા. વળી શાસ્ત્રના પૂરથી પેટ કદાચ ફાટી જાય એ બીકે પટ પર એઓ સોનાને પટે બાંધતા. આ જ બૂઢીપમાં મારા સમાન કે
૧-૩ પાતાળમાં વાદી પેસી ગયા હોય તે પૃથ્વી દવા માટે કોદાળી કામ લાગે, જે વાદી જલાશયાદિમાં ભરાઈ બેઠે હોય તે તેને પકડી પાડવા જળને ઉપયોગ કરી શકાય, અને જે ઉચે આકાશમાં કઈ વાદી નાસી ગયો હોય તો તેને પહોંચી વળવા નિસરણી ખપ લાગી શકે.
