________________
અટકી છે
તરફથી ના મળી બાજુ
ન શકિત
[૬૪] દીવાની ઝાળમાં પડે છે અને પછી શું થાય છે તે સર્વ સમજે છે. શૃંગારને પોષણ કરનારા કવિઓની કવિત્વશકિત ગમે તેટલી વખાણવા જેવી હોય, પણ તેઓની મનનશક્તિ આટલેથીજ અટકી છે. કોઈ આવાજ પ્રકાસ્ના હેતુથી શાંતરસને સમાં ગણવાની તેમના તરફથી ના પાડવામાં આવી છે. કવિઓ પણ મનુષ્યજ હતા અને મનુષ્યની નબળી બાજુમાં મેહ રહે છે તેને વશ થઈ જવાથી માહ તેઓના ઉપર પિતાની શક્તિ અજમાવે એ સ્વાભાવિક છે.
આ શ્લોકને ભાવ વિચારવા જેવું છે. સંસારમાં જમાડનાર કર્મો પૈકી મેહનીય કર્મ બહુ તીવ્ર છે, બળવાન છે અને સામે થવામાં જ મુશ્કેલી પમાડે તેવું છે. ઉપમિતિ ભવ પ્રપંચના કર્તા સિદ્દર્ષિ ગણિ તેમજ અન્ય મહાત્માઓ કર્મોની અંદર તેને રાજાની પદવી આપે છે, અને બીજા કર્મોને તેના પ્રધાન, સિપાઈ તરીકે ઓળખાવે છે. ધર્મધનની હાનિ કરનાર મેહનીય કર્મના પ્રભાવથી ધમધનથી રહિત થઈ જઈ આ જીવ સંસારમાં રખડ્યા કરે છે. સંસાર ઓછો કરે, ભવના ફેરા મટાડવા, સ્વસ્થાન પ્રાપ્ત કરવા અને નિરતિશય આન દ મેળવવા સ્ત્રીપરને મમત્વ ઓછો કરે એ અત્ર ઉપદેશ છે. સાંસારિક ભેગ ભેગવનારાઓએ તેને ત્યજતી વખત શાલિભદ્ર અને સ્થળાભદ્રાદિનું ચરિત્ર જેવું અને સ સારમાં ન પડયા હોય તેમણે પડયા અગાઉ નેમનાથ અને મહિલનાથાદિકનું ચરિત્ર જેવું.
