________________
ગુણમીજ
આ બધા ગુણાનું ખીજ ખાદ્યવયથી જ તેમનામાં જણાતું હતું તેમ ન હેાય તે! માટી ઉમરે પણ આવે જ ક્યાંથી ! પણ આસવયમાં માચ્છાદિત રહેલા તે ગુણેા આવરણુ જતાં ખીલી નીકળે ૨૫ વર્ષે મહાન વિદ્વત્તા મેળવનાર ખાલક એ વર્ષની ઉંમરે પુરૂં મેલી પશુ વ્યક્ત નથી તેા પછી વાંચતાં લખતાં તેા કયાંથી જ આવડે છતાં તેની તે વ્યક્તિમાં વખત જતાં કેટલા બધા ફરક પડે છે. તે જરૂર કહેવું પડશે કે—બાલ્યવયના આચ્છાદિત ગુણા જ મેટી ઉંમરે પ્રકાશમાં આવે છે.'' કદાચ કાઈ એમ કહે કે—અભ્યાસ અને સત્સ’ગથી ગુણેા આવે છે ” તે વાત સ્થૂલ દૃષ્ટિએ ભલે વ્યાખી લાગે પણ એકાન્તે તે માનવા યોગ્ય ન ગણાય કેમકે અભ્યાસાદિ બધી જ રીતે સખી સામગ્રીવાળા એ બાળકામાં એક પહેલે નંબરે જ્યારે મીજો છેલ્લે ન મરે ખેસે છે. વખત જતાં એક મહાન વિદ્વાન તરીકે જાહેર થાય છે જ્યારે બીજો તદ્દન સામાન્યની પંક્તિમાં પણ મહામહેનતે આવે છે એટલે બહારની અભ્યાસાદિ સામમી કરતાં પશુ આંતરિક લાયકાત એ જ અનૈના ભેદનું—શક્તિનું મૂળ કારણ છે.
અંદર લાયકાત હોય તા જ મેાટી ઉ ંમરે પણ તે ખીલે ‘કુવામાં હાય તા હવાડામાં આવે' તેલ તલમાંથી નીકળે પણ રેતીને ગમે તેટલી પીલવા છતાંયે નહિ જ નીકળે માટે નક્કી થાય છે કે પ્રાણીએમાં અમુક શક્તિએ અમુક કાળ સુધી ઢંકાયેચી રહે છે જ્યારે પ્રસંગ આવે ખીલી નીકળે છે વખત જતાં ખીલેક્ષી શક્તિ પણ ઢકાવાના પ્રસંગ આવે છે વિદ્વાન માણુસ પણ મગજની અસ્થિરતા થતાં તદ્દન સુત્ર અને કંટાળાભરેલા બની જાય છે આયી પ્રાણીએમાં શક્તિએ ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારની છે.
તેમ આપણાં ચરિત્રનાયિકામાં પણ સમૂદ્રન જ્ઞાનચારિત્રને ઢાંકનાર આવરણુ ખસી જતાં આંતરિક આચ્છાદિત શક્તિઓ યેાગ્ય પ્રસંગ સાંપડતાં ખીલવા માંડી કે જેતી પ્રભાથી શાસન પ્રકાશિત
'
