________________
પ્રતિક્રમણ સૂત્રોમાં ચાર પ્રકરણ અપાય છે. તેમાં બે પ્રકરણ (૧) જીવ વિચાર પ્રકરણ તથા (૨) નવતર jકરણે દરેક સાચા જેને વાંચવા જ જોઈએ જેથી વીતરાગને વિશ્વ-કલ્યાણનો હેતુ સમજાય. બાકીના બે પ્રકરણું (૩) શ્રી દંડક પ્રકરણુ તથા (૪) શ્રી લઘુ સંગ્રહણી સૂત્ર એકાદવાર વાંચી જવા, કેમકે જેન સિદ્ધાંતનું ઊંડું રહસ્ય તેમાં સમાયેલું છે.
દરેક ભવ્ય જેનને “જીવ”નું સ્વરૂપ સમજવા શ્રી જીવ વિચાર પ્રકરણ શ્રી શાંતિસૂરિએ, તીર્થકર તથા ગણધરો એ ઉપદેશેલા ધર્મમાંથી, બાળજીવો–સંક્ષેપ રુચિ (ાડી બુદ્ધિ)વાળા માટે, વિસ્તારવાળા એવા શ્રુત-સમુદ્રમાંથી સંક્ષેપથી ઉદ્દધર્યું. પહેલા પ્લેક :
“ભુવણ-પઈવં વિ૨, -નમિઉણુ ભણુમિ અબુહ બેહë, જીવ-સર્વં કિંચિવિ, જહ ભણિયે પૂવ–સૂરિહિં.”
અર્થ : ત્રણ ભુવનમાં (સ્વર્ગ, મૃત્યુ, પાતાળમાં) દીપક સમાન શ્રી મહાવીર પ્રભુને નમસ્કાર કરીને, જીવનું કંઈક સ્વરૂપ, પૂર્વના આચાર્યોએ કહ્યું છે તેમ, અજ્ઞાની જીવના બેધ માટે કહેવામાં આવ્યું છે.
શ્રી નવતત્વ પ્રકરણની પહેલી ગાથામાં દરેક ભવ્ય. જીવે સારી રીતે જાણવા યોગ્ય નવ તત્ત્વનું સુંદર વિવરણ છે? - (૧) જીવતત્વ, (૨) અજીવ તત્વ, (૩) પુણ્ય તત્ત્વ, (૪) પાપ તત્ત્વ, (૫) આશ્રવ તત્ત્વ, (૬) સંવર તત્ત્વ, (૭) નિર્જરા તત્ત્વ, (૮) બધ તત્ત્વ તથા (૯) મેક્ષ તરd.
