________________
૧૦૩ વાસુદેવ અને ચક્રવર્તિનાં મનુષ્યરત્નો અને એ કેન્દ્રિયરને અનુત્તર દેવ થકી ન ઉપજે. ઈશાન સુધીમાંથી એકેન્દ્રિય રતન થાય. સહસ્ત્રાર સુધીમાંથી ગજ અને અશ્વરત્ન થાય, બાકીના પાંચ મનુષ્ય રત્ન અનુત્તર વિના યથા સંભવ થાય વાસુદેવે અનુત્તર વજીને દેવ તથા નારકીમાંથી આવેલા થઈ શકે. નામ પમાણું ચક્કર, છત્ત દંડ દુહસ્થય ચર્મ, બત્તીસગુલ બગ્ગો સુવન્નકાગિણિ ચઉર ગુલિયા ૨૪૬ ચઉર ગુલે દુ અગુલ–
- પિહેલો ય મણિ પુરેહિ ગય તુરયા, સેણુવઇ ગાહાવઈ, વડૂત સ્થિી ચષ્કિ રણાઈ, ૨૪૭
ચક છત્ર અને દંડ રતન વામ પ્રમાણ (બને હાથી તાછ હાથે પ્રસારેલ) હાય ચમ રત્ન બે હાથ લાબુ ખડૂગરને બત્રીશ આગળ લાંબુ, સુવર્ણ કાકિ રત્ન ચાર આંગળ લાંબુ અને મણિરત્ન ચાર આગળ લાંબુને બે આંગળ પહેલું હોય છે.
એ સાત એકેન્દ્રિય પન તથા સાત પંચેન્દ્રિય રોમાં ગજ અને અશ્વ તિર્યંચ છે. અને પુરોહિત, સેનાપતિ, ગૃહપતિ, વાઈકી અને સ્ત્રીરતન એ પાંચ મનુષ્ય છે. ચૌદ રત્ન એકેક હજાર યક્ષાએ અધિષ્ઠિત હોય, બે હજાર યક્ષ ચક્રવતિની બન્ને બાજુએ અંગરક્ષક તરીકે હેય એમ કુલ સેળ હજાર યક્ષે ચક્રવર્તિની સેવા કરે હવે તે ચૌદ રત્નના ગુણે અનુક્રમે કહેવાય છે.
૧ ચકરત્ન – અન્ય ગાત્રવાળા વૈરનું મસ્તક છેદે..
૨ છવચન – ચક્રવતિના હસ્ત પશે બાર એજન વિસ્તાર પામે અને વૈતાઢય પર્વતની ઉત્તરે રહેનારા સ્કેચ છોના દે મેઘ વરસાવે તેને રાકે.
