________________
ધર્મના અધિકારી કેટલા ગુણેાએ કરી હેાય ?
( ૭૫ )
એટલે અસમગ્રપણે (સંક્ષેપથી) તે ગુણ્ણાની ખીજા પ્રકરણેામાં વિચિત્ર વ્યાખ્યા કરેલી હાવાથી તે સ અહીં કહી શકાય નહીં તેથી કાંઇક વ્યાખ્યાતા:-સ્વરૂપ થકી અને ફળ થકી મતાન્યા છેઃ શા માટે ? તે કહે છે.—કારણ કે ચાગ્યતાના સારરૂપ ધરતને ગ્રહણ કરવામાં ચેાગ્ય છે, પર ંતુ હતાશણીના રાજાની જેમ રાજાની ક્રીડાને ગ્રહણ કરવા લાયક નથી. કાણુ ? તે કહે છે—આ હુમણાં કહેલા એકવીશ ગુણાએ કરીને જે સંપૂર્ણ હાય તે. ર૯.
અહીં કોઇ શંકા કરે કે—શુ આટલા ગુણાએ કરીને જે યુક્ત હાય તે જ એકાંતપણે ધર્મના અધિકારી છે ? કે તેમાં કાઇ અપવાદ પણ છે ? તે પ્રશ્નના જવાબમાં કહે છે.—
पायगुणविहीणा, एएसि मज्झिमा वरा नेया । एतो परेण हीणा, दरिदपाया मुणेयव्वा
|| ૨૦ ||
મૂલા—આ ગુણ્ણાને મધ્યે જે ચતુર્થાં શ ગુણે કરીને હીન હોય તે મધ્યમ અધિકારી જાણવા, તથા અર્ધા ગુણે કરીને રહિત હાય તે જધન્ય જાણવા, તથા અધા થી પણ ઓછા ગુણ હોય તે તે દરિદ્ર જેવા જાણવા.
ટીકા અહીં ઉત્તમ, મધ્યમ અને કનિષ્ઠ એવા ત્રણ પ્રકારના અધિકારી કહ્યા છે. તેમાં જે સ ંપૂર્ણ ગુણવાળા હાય તે ઉત્તમ છે. પાર્ -ચોથા ભાગ, અર્ધ-અના અર્થ પ્રસિદ્ધ છે. કુળ શબ્દના દરેક સાથે સંબંધ કરવાના છે. તેથી કરીને પાદ પ્રમાણ અને અપ્રમાણ ગુણાએ કરીને જે હીન હાય તે તેષાં કહેલા ગુણાને મધ્યે અનુક્રમે મધ્યમ અને જઘન્ય-કનિષ્ઠ જાણવા. એટલે કે ચેાથા ભાગના ગુણ્ણાએ કરીને રહિત હૈાય તે મધ્યમ અને અધા ગુણાએ કરીને રહિત હાય તે જધન્ય જાણવા. તેનાથી પણ વધારે ઓછા ગુણ હેાય તેા તેની શી વાત કરવી ? એ શકા ઉપર કહે છે—એનાથી આગળ એટલે કે અધા થી પણ વધારે ઓછા ગુણ હાય તા તે દરિદ્ર પ્રાય–દરિદ્ર જેવા
