________________
ધર્મનું સ્વરૂપ.
( ૩) પરંપરાએ કરીને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય એ આ બન્નેનું પરંપર પ્રયોજન છે.
- હવે ગાથાની વ્યાખ્યા કરે છે. તેમાં વ્યાખ્યા કરવાનો વિધિ આ પ્રમાણે કહ્યો છે. –“સંહિતા ૧, પદ ૨, પદાર્થ ૩, પદવિગ્રહ ૪, ચાલના ( પ્રશ્ન / ૫, અને પ્રત્યવસ્થાન (ઉત્તર) ૬, આ છ પ્રકારે ગ્રંથની વ્યાખ્યા કરવી જોઈએ.” તેમાં ખલના રહિત વિગેરે ગુણવાળા સૂત્રનો જે ઉચ્ચાર કરવો તે સંહિતા કહેવાય છે. તે અહીં સ્પષ્ટ રીતે જ કહેવામાં આવી છે. ૧. પદ એટલે સૂત્રમાં જેટલાં પદો ( શબ્દો ) હોય તે છુટા પાડીને બતાવવા તે. તેથી તે પદો સંસ્કૃત ભાષામાં આ રીતે જૂદા પડે છે જયા જુનg૪હું વિમારું
વીરપત્રાર્થિન કરનાનકૂવતtifમ ૨૩રાં આ પદે થયાં. ૨. હવે પદાર્થ એટલે પદના અર્થો આ રીતે છે.–નાલ્યા એટલે નમસ્કાર કરીને, સમગ્ર ગુણરૂપી રત્નોના કુળગહ (નિવાસ સ્થાન) રૂપ વીર ભગવાનને, અહીં ગુણ એટલે વસ્તુના ધર્મ, તે જે કે શુભ અને અશુભ બન્ને પ્રકારના કહેવાય છે, તે પણ અહીં શુભ જ જાણવા. કારણ કે અશુભ ગુણેનું રત્નપણું કહી શકાતું નથી. તે વિષે કહ્યું છે કે–“દરેક જાતિમાં જે જે ઉત્તમ હોય તે રત્ન કહેવાય છે. એમ વિવાદ રહિતપણે ઉત્તમ વિદ્વાને કહે છે.” વિમલ એટલે જ્ઞાનાવરણીય કર્મના એક પરમાણુના પણ સંબંધ રહિત કેવળ એટલે સંપૂર્ણ જ્ઞાન જેને છે તે. તથા કર્મનું વિદારણ (નાશ) કરવાથી, તપવડે વિરાજમાન (શેતા) હોવાથી અને ઉત્તમ વીર્યવડે યુક્ત હોવાથી જગતમાં જે વીર એવા નામે પ્રસિદ્ધ છે તેને, વીર શબ્દના અર્થ માટે કહ્યું છે કે –“કમને વિદારે છે, તપવડે વિરાજે છે અને તપના વીય વડે યુક્ત છે, તેથી વીર એવા નામે પ્રસિદ્ધ છે. ” તથા “દુર્ગતિમાં પડતા પ્રાણીઓને જે ધારણ કરી રાખે તે ધર્મ કહેવાય છે. તે વિષે કહ્યું છે કે –“જે સારી રીતે ( વિધિ પ્રમાણે ) આચરણ કરવાથી દુર્ગતિમાં પડતા પ્રાણીઓને ધારી રાખે છે, તેથી તે ધર્મ કહેવાય છે.
