________________
૫૮
ચછેદ-મૂળ-અનવસ્થા–અને પારાંચિત એ ૧૦ પ્રકારનાં પ્રાયશ્ચિત્ત છે. કાર્ય પ્રસંગે પિતાના નિવાસથી) ૧૦૦ હાથથી આગળ દૂર જતાં જે ગુરૂ પાસે આલેચવું તે આaોરનાબાળશ્ચિત્ત સમિતિ ગુપ્તિ વિગેરેમાં કંઈ દોષ લાગ્યો હોય તેને મિચ્છામિદુક્કડ દેવે તે તાળ પ્રાથશ્ચિત્તા શબ્દાદિ વિષયમાં રાગદ્વેષ થતાં ગુરૂ પાસે કહીને ગુરૂ સમક્ષ મિચ્છામિદુક્કડં દેવું તે માર્યાશ્ચા. અનેષણય કાર્યમાં એટલે અનેષણીય અશનાદિ ગ્રહણ કર્યો તે અશનાદિકને ત્યાગ કર (પરડવી દેવાં) તે વિષે પ્રાયશ્ચિત્ત. તથા દુઃસ્વપ્ન વિગેરે દેખવાથી ઈત્યાદિ કાર્યોમાં કાયોત્સર્ગ કરે પડે તે જાત પ્રાથશ્ચિત્ત. પૃથવ્યાદિકની આરંભમાં જે નવી વિગેરે તપ વિશેષ પડે તે તપ કાશ્ચિત્ત, તથા તપવડે દુર્દમ (ત૫ પ્રાયશ્ચિત્ત વડે દુર્દમ–દુર્જય એટલે ટળી ન શકે તેવા
અતિચારવાળા) મુનિને જે દીક્ષા પર્યાય ( અમુક ભાગ) વિચ્છેદ કરાય (ઘટાડાય) તે છે પ્રાયશ્ચિત્ત. એ પ્રાણાતિપાત વિગેરે (મૂળગુણ) ને વિદ્યાત થતાં જે પુનઃ ત્રતા પણ કરવું તે મૂત્ર પ્રાશ્ચત્ત. પ્રાણિઓને હસ્તાદિવડે (નિરપેક્ષ પણે હસ્ત મુષ્ટિ આદિ વડે) ઘા કરવાથી અતિ દુચિત્તવાળા જીવને નવમું નાણાપ્રાયશ્ચિત્ત પ્રાપ્ત થાય છે. છે સંયતિ ગમન વડે અથવા રાજા વિગેરેની સ્ત્રીના ગમનવડે griચિત પ્રાયશ્ચિત્ત પ્રાપ્ત થાય છે, એ પ્રાયશ્ચિત્ત આચાર્યને હોય છે, અને તેમને છૂપા વેષે ૧૨ વર્ષ સુધી (ગચ્છ બહાર) રહેવું પડે છે. પરંતુ અધ્યાપકોને (ઉપાધ્યાયને) જઘન્યથી ૬ માસ સુધી અને ઉત્કૃષ્ટથી ૧ વર્ષ સુધીનું નવમું પ્રાય
