________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રકરણ ૨ જું, પીડાજનીત રોગ કહે છે. શીઆળા ઉનાળાને ચોમાસાની રૂતુમાં પેદા થતા રોગોને કાળરોગ કહે છે; દેવતાઓના શ્રાપથી કવા ગ્રહપીડાથી થતા રોગોને પ્રભાવ રોગ કહે છે. સુધા તૃષા, જરા ઈત્યાદીકથી ઉત્પન્ન થતા રોગેને સ્વભાવ જનીત રોગ કહે છે, દેશમાં ચીત્ર વીચીત્ર રંગના કાળા, ભુરા, તથા લાલ રંગનાં મનુષ્ય પેદા થાય છે તેને દેશ જ રોગ કહીએ. શરીરમાં ભૂતાદિકના પ્રવેશથી; મંત્ર મારણ ઉચાટણથી, લોભ, રાગ દેશ કામક્રોધ; ઈ. જે જે રોગ ઉત્પન્ન થાય છે તેને આગંતુક રોગ કહીએ; બાવળાપણું અથવા ચીતભ્રમ તેને અંતર રોગ કહીએ. જવરા દીક રોગને કાયક રોગ કહીએ, પૂર્વજ.
ભાતરના પ્રાયશ્ચીતના ગવડે અથવા આ જન્મમાં બ્રહ્મહત્યાદી પાપોથી થતા રોગને કર્મરોગ કહેવા. વાત પીત કાથી ઉત્પન્ન થતા રોગને દોષજ રોગ કહીએ. વાતાપીત કફની સાથે બ્રહ્મહત્યાદીક પ્રાયશ્ચિત મળવાથી થતા રોગને કર્મોષ રોગ કહીએ. ઉપર કહેલા ૧૪ પ્રકારના રોગના સાધ્ય અતિ અસાધ્ય એવા બે પ્રકાર છે. સાધ્ય રોગ ઔષધીથી જાય છે; પણ અસાધ્ય રોગ કદી જતો નથી; ને માહા અસાધ્ય રોગની તો ચીકીત્સા પણ થઈ શક્તી નથી; સબબ તેમાં બહુ સેગેનો સંયોગ હોય છે.
સામાન્ય રીતે રોગના ઉપદ્રવની સમજ. શરીર સંરક્ષણને અર્થે નીચેના પ્રકાર ધ્યાનમાં રાખવા. ૧ જે માણસ અહેવાયુને બંધ રાખે તેને ગોળ ખળ (તીલી–ફીઓ) આફરાથી પેટ ચડવું; પેટમાં દુખાવો અધેવાયુનું બંધ થવું, મુત્ર કચ્છ બંધકોષ્ટ; નેત્રરોગ મંદાગ્ની, છાતીની પીડા ઈ. રોગ થાય છે,
For Private and Personal Use Only
