________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
- પ્રકરણ ૧ લું..
વીર્ય એટલે રૂક્ષ પદાર્થ જેવું જાણવું, ને શીતવીર્યની અંદર ની ગુણ પ્રબળ છે. મીષ્ટિ તથા ખારાશ એ બે થકી મધુર સ પદા થાય છે. અને તે થકી કફ પેદા થાય છે. (મધુર રસથી) તેમ ખટાશથી ખટાશ પેદા થઈ પતિને ઉત્પન્ન કરે છે તુરા, તીખાશ અને કડવા શથી તીખો, રસ પેદા થઈ વાયુ ઉપજાવે છે, મધુર રસ, ખાટો રસ ને તીખોરસ, એ ત્રણ પ્રકારના રસ ખાવાથી શરીરને પુષ્ટી મળે છે; પણ વધારે ખવાયાથી વિપરીત એટલે શરીરને હાની કર્તા છે. ઉદાહરણ; પદાર્થોની અંદર કોઈ જગ્યાએ રસ કોઈમાં ગુણ, કોઈમાં વિર્ય, કોઈમાં વપાક, કોઈમાં શકતી એ પ્રમાણે સર્વને અંગે રહેલાં છે; તેથી પ્રસંગોપાત વપરાય તો પરીબળ બતાવે છે, જેમકે ગળાનો રસ, કડવો તથા ઉષ્ણ છે તેથી પીતનું સમાધાન કરે છે. મૂળાને તીખો ગુણ છે, તેથી તે કફની વૃધી કરે છે અને તેમાં સ્તબ્ધ ગુણનો સમાવેશ છે, પણ તેનો રસ આખાથી કફનો નાશ થાય છે વીર્યનું ઉદાહરણ પંચમૂળ, તુર, ને કડવું છે છતાં વાયુને સમાવે છે, સબબ, તેમાં ઉષ્ણ વિ રહેલું છે. બીપાક ઉદાહરણુ, સું તીક્ષણ છતાં વાયુને સમાવે છે. કારણ કે તેમાં મધુર રસ છે. શકતીનું ઉદા હરણ રસ, ગુણ, વિર્ય ને વિપક એ ચારવડે જે જે કાયો નથી થતાં તે કર્મ શતીના પ્રભાવે કરી થાય છે. જેમ બિરસાર, કુષ્ટનો નાશ કરે છે, સબબ, તેમાં વિપરીત, ગુણ રહેલો છે. તે મુજબ પ્રત્યેક પર દાર્થની, છાલની મુળની, ને ફળની અંદર તથા તેમના રસની અંદર જુદા જુદા ગુણો રહેલા છે. માટે દરેક ચીજનો ઉપયોગ કરતાં પૂર્ણ સાવચેતી રાખવી જરૂર છે. પદાર્થનો ઉપયોગ કરવો
For Private and Personal Use Only
