SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 314
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir पट्टव्यापारपारगम कोट नमः ० १ कोण नयनपणा की कमान कोमल ( ३०५ ) -कोटीरबन्धनधनुर्गुणयोगपट्टव्यापारपारगममुं भज | धात् पादानतः कोपनयावधूतः कु. ३८, अमरु ६५। कोपिन् (वि.) [ कोप+इनि] 1. क्रोधी, चिड़चिड़ा कोट्टः [ कुट्ट+घा नि० गुणः | दुर्ग, किला। ....... सत्यमेवासि यदि सुदति मयि कोपिनी-गीत०१० कोटटवी | कोट वाति वाक, गौरा० ङीष तारा०] 2. क्रोध उत्पन्न करने वाला 3. चिड़चिड़ा, शरीर में 1. नग्न स्त्री जिसके बाल बिखरे हुए हों 2. दुर्गादेवी त्रिदोष विकारों को उत्पन्न करने वाला। 3. बाण की माता का नाम । कोमल (वि.) [कु+कलच्, मुटु च नि० गुणः] कोट्टारः [कुट्ट+आरक् पृषो०] 1. किलेबन्दी वाला नगर, 1. सुकुमार, मृदु, नाजुक (आलं० से भी)-बन्धुरकोम दुर्ग 2. तालाबको सीढ़ियां 3. कुआँ, तालाब 4. लम्पट, लाङगुलि (करम् )-२०६।१२, कोमलविटपानुकारिणी दुराचारी। बाहू-१२१, संपत्सु महता चित्तं भवत्युत्पलकोमलम् कोणः [कुण करणे घञ , कर्तरि अच् वा तारा०] 1. किनारा, -भर्तृ० २१६६ 2. (क) मृदु, मन्द-कोमलं गीतम् कोना-भयेन कोणे क्वचन स्थितस्य-विक्रमांक० १२९९, (ख) रुचिकर, सुहावना, मधुर रे रे कोकिल कोमलै: (युक्तमतन्न तु पुनः कोणं नयनपद्मयो:-भामि० २। कलरवैः किं त्वं वृथा जल्पसि-भर्तृ० ३।१० १७३ 2. वृत्त का अन्तर्वर्ती बिन्दु 3. वीणा की कमानी, 3. मनोहर, सुन्दर । सारंगी बजाने का गज 4. तलवार या शस्त्र की तेज | कोमलकम् [कोमल+कन् ] 1. कमलडंडी के रेशे । धार 5. लकड़ी, लाठी, गदा 6. ढोल बजाने की लकड़ी कोयष्टिः, कोयष्टिक: [कं जलं यष्टिरिवास्य ब. स. 7. मंगल ग्रह 8. शनिग्रह । सम-आघातः ढोल, ढपड़ें पृषो० अकारस्य उकारः-कोयष्टि+कन् ] टिटहिरी, बजाना (विविध वाद्ययंत्रों की मिश्रित ध्वनि)-कोणा- कुररी-काश्मर्याः कृतमालमुद्गतदलं कोयष्टिकष्टीघातेषु गर्जत्प्रलयघटघटान्योन्यसंघट्टचण्ड:-वेणी० कृते-मा० ९१७, मनु० ५।१३, याज्ञ० १११७३।। ११२२, (भरत द्वारा दी गई परिभाषा-ढक्काशत- कोरक:-कम [ कुर+बुन् ] 1. कली, अनखिला फूल, सहस्राणि भेरीशतशतानि च, एकदा यत्र हन्यन्ते -संनद्धं यदपि स्थितं कुरबकं तत्कोरकावस्थया-श० कोणाघातः स उच्यते), कुणः खटमल । ६।३ 2. (आलं०) कली के समान कोई वस्तु-अर्थात् कोणपः दे० कोणप। अधखिला फल, अविकसित फल,--राधायाः स्तनकोरकोणाकोणि (अव्य०) एक कोण से दूसरे कोण तक, एक कोपरि चलन्नेत्रो हरिः पातु वः-गीत० १२ 3. कमलकिनारे से दूसरे किनारे तक, तिरछे, आड़े। डंडी के रेशे 4. एक प्रकार का सुगन्ध द्रव्य । कोदण्डः,-डन् [ कु-विच्कोः शब्दायमानो दण्डो यस्य कोरदूषः कोद्रवः । व०सं० ] धनुष,--रे कन्दर्प कर कदर्षयसि कि कोदण्ड- कोरित (वि०) [कोर+इतच् ] 1. कलीयुक्त, अङकुरित टङ्का रवैः-भत० ३।१००, कोदण्डपाणिनिनदत्प्रतिरोध- 2. पिसा हुआ, चूरा किया हुआ, टुकड़े-टुकड़े कानाम-मालवि० ५।१०,--डः भौं। किया हुआ। कोद्रवः | कु+विच्-का, द्रु-अक-द्रव, कर्म० स० कोलः [ कुल+अच् ] 1. सूअर, वराह-शि० १४१४३ कोदों का अनाज जिसे गरीब लोग खाते हैं-छित्वा 2. लट्ठों का बना बेड़ा, नाव 3. स्त्री की छाती कर्परखण्डान् वृतिमिह कुरुने कोद्रवाणां समन्तात्-भर्तृ० । 4. नितंब प्रदेश, कुल्हा, गोद 5. आलिङ्गन 6. शनिग्रह २२१००। 7. बहिष्कृत, पतित जाति का व्यक्ति 8. जंगली कोपः [कुप+घन ] 1, क्रोध, गुस्सा, रोष-कोपं न -लम् 1. एक तोले का भार 2. काली मिर्च 3. एक गच्छति नितान्तबलोऽपि नाग:-पंच० ०१२३, न त्ववा प्रकार का बेर । सम०–अञ्चः कलिंग देश का नाम कोपः कार्यः--क्रोध मत करो 2. (आयुर्वेद) शारी - पुच्छः बगला। रिक त्रिदोष विकार-अर्थात पित्तकोप, वातयोप, कफ- कोलम्बकः [ कुल+ अम्ब किन् ] वीणा का ढांचा । कोप। सम-आकुल-आविष्ट (वि०) क्रुद्ध, कोला,-लिः,-लो (स्त्री०) [कुल्+ण+टाप, कुल+इन्, प्रकुपित, -क्रमः 1. कोधी या रुष्ट पुरुष 2. क्रोध का कुल+अच् + ङीष् वा ] दे॰ बदरी। मार्ग,-पदम्, 1. क्रोध का कारण 2. बनावटी क्रोध, ' कोलाहल, लम् [कोल+आ+हल+अच् ] एक साथ वशः काष को वश्यता, वेगः क्रोध का प्रचण्डता, बहुत से लोगों के बोलने का शब्द, हंगामा । तीक्ष्णता। | कोविद (वि.) [ +विच, तं वेत्ति---विद+क] अनुकोपन (वि०) [ कुप-+ ल्युट् ] 1. रोषशील, चिड़चिड़ा, भवी, विद्वान्, कुशल, बुद्धिमान्, प्रवीण (संबं० या कोवी 2. क्रोध पैदा करने वाला 3. प्रकोपी, शरीर के अधि० के साथ, परन्तु बहुधा समास में)-गुणदोषको. त्रिदोषों में प्रवल विकार उत्पन्न करने वाला, ना विट: ----शि० १४१५३, ६९ प्राप्यावन्तीनुदयनकथारोषशील या क्रोधी स्त्री-कयासि कामिन् सुरतापरा-। कोविदग्रामवृद्धान्-मेघ. ३०, मनु० ७२६ । For Private and Personal Use Only
SR No.020643
Book TitleSanskrit Hindi Kosh
Original Sutra AuthorN/A
AuthorVaman Shivram Apte
PublisherNag Prakashak
Publication Year1995
Total Pages1372
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationDictionary
File Size37 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy