Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 648

क्षेत्रीयति
630
-
-2 An incurable disease. -3 An adulterer. -4 Physicking, operating.
क्षेत्रीयति Dem. P. To desire another's wife.
क्षेत्रीकृ8U. To expose to, to subject to; Mu.7.43; K. 135.
क्षेप &c. See under क्षिप्.
क्षेम . [क्षि-मन् Un. 1. 188] 1 Conferring happiress, ease or comfort, good, beneficial, well; धार्तराष्ट्रा रणे हन्युस्तन्म क्षेमतरं भवेत् Bg. 1.46. -2 Prosperous, at ease comfortable; विविशुस्ते वनं वीराः क्षेमं निहतकण्टकम् Mb.3.11.72. - Secure, happy; विविक्तक्षेमसेवनम् Bhag. 3. 28. 3. -मः, -मम् 1 Peace, happiness, ease, welfare, well-being; वितन्वति क्षेममदेवमातृकाश्चिराय तस्मिन् कुरवश्वकासति Ki.1.17; वैश्य क्षम समागम्य (पृच्छेत् ) Ms.2.1273 अधुना सर्वजलचराणां क्षम भविष्यति Pt. 1. -2 Safety, security; क्षेमेण व्रज बान्धवान् Mk. 7. 7 safely ; Pt. 1. 146. -3 Preserving, protection; आदिदेशाथ शत्रुघ्नं तेषां क्षमाय राघवः R. 15.6. -4 Keeping what is acquired; ot. योगक्षेम; तेषां नित्याभियुक्तानां योगक्षेमं वहाम्यहम् Bg.9.22. -5 Final bea.titude, eternal happiness. -6 Basis, foundation; क्षेमे तिष्ठाति घृतमुक्षमाणा Av. 3. 12.1. -7 Residence, resting-place; Av. 13. 1.27. -8A star, asterism (नक्षत्र). -मः,-मा A kind of perfume. -मा An epithet of Durga. -मम् N. of one of the seven वs in Jambu-dvipa. शिवं यवसं सुभद्रं शान्तं क्षेमममृतमभयमिति वर्षाणि Bhag. 5. 20. 3. -Comp. -आश्रमः the order of a. householder (गार्हस्थ्य ); वेत्ति ज्ञानविसर्ग च निग्रहानुग्रहं यथा। यथोक्तवृत्तीरस्य क्षेमाश्रमपदं भवेत् || Mb. 12.66.6.-इन्द्रः N. of a celebrated poet of Kashmir (author of बृहत्कथा, भारतमञ्जरी &c.).-कर,-कार (also अमकर) u. propitious, causing peace or security. -शूरः 'A hero in safe-places', acarpet-knight, a boaster; किं क्षेमशरैर्विबुधैरसंयुगविकत्थनैः Bhig. 10. 4. 36.
मिन् (-णी/.) Safe, secure, happy; क्षेमी स्याकिमु । विश्वेशे Bhag. 10.88. 39.
क्षप्रम् Quickness, speediness. -a. A kind of संधि (produced by changing the first of the two concurrent vowels to its semi-vowel). -Comp. -वणे a. containing a semi-vowel.
क्षैरेय a. (-यी/.) [क्षीरे संस्कृतं ढञ् ] Milky. TIS: The post to which an elephant is tierl.
क्षोणिः, -क्षोणी/.1 The earth; क्षोणीनौ कूपदण्डः क्षरदमरसरित्पट्टिकाकेतुदण्ड: Dr. -2 The number one' (in math.). -Comp. -पतिः , -पालः, -भुज m. a king. ...भवदरिक्षोणीभुजां निर्गमः Sukti.5.72.
क्षोद See under क्षुद्. क्षोभ &c. See under क्षुभ्.
क्षोमः, -मम् [क्षु-मन् ] A room on the top of a house. -मम् Woven silk. 44 Wove
क्षौणिः , -णी /. See क्षोणि. -Comp. -प्राचीरः the ocean. -भुज् M., -पतिः a king. -भृत् m.) -धरः a mountain; U.2.30.
क्षीद्र: 1 The Champa.ka tree.-2N. of a mixed caste; (son of a Vaideha and Maradhi) -द्रम् 1 Smallness. -2 Meunness, lowness. -3 Honey; सक्षौद्रपटलैरिव R. 4.63. -4 Water. -5 A particle of dust. -a. Small; 192 कामदं श्रियमृते सवैकनिष्टा स्त्रियाम् Bhag. 10.90.24. -Comp. -जम् wax. -धातु: a kind of mineral substance%3B (माक्षिक). -मेहः the disease din betes mellitus.
क्षौद्रेयम् Wax. औद्रक्यम् Minuteness.
क्षीमः . [क्षु-मन् स्वार्थे अण्] Made of linen, linen धारयामि च चीराणि शाणक्षौमाजिनानि च Mb. 12. 179. 23. -मः, -मम् 1 Silken cloth, woven silk; क्षौम केनचिदिन्दुपाण्ड तरुणा मागल्यमाविष्कृतम् 5.4.5%; क्षौमान्तरितमेखले (अक्के) R. 10. 8. -2 An airy room on the top of a house. -3 The back of an edifice. -4 A fortified place before a building. -मम् 1 Linen cloth. वासः क्षोमम् Mbh. on VIII.3.37. -2 Linseed. -मी Flax.
क्षौरम् Shaving. -री A rnzor. -a. 1 Performed with a razor. -2 Very sharp.
क्षौरपव्यम् A strongly built house; Bhag. 6.5.8. epift: A barber.
क्ष्णु 2 P. (क्ष्णौति, क्ष्णुत) To whet, sharpen; वाचं क्ष्णुवानो दमयन्त्सपत्नान् Av.5.20.1. -With सं (A.) to sharpen (fig. also); संश्णुवान इवोत्कण्ठामुपाभुत सुरामलम् Bk.8.40.
क्षेम्य . [क्षेमाय साधु यत् ]1 Resting, at ease; यमध ते मघवन् क्षेम्या धू: Rv. 10. 28.5. -2 Habitable, comfortable. -3 Healthy, salubrious. क्षम्यस्तिष्ठन्प्रतरणः सुवीरः Mbh. on P. V. 4. 36. -4 Lucky, prosperous. -5 Giving peace; न चैवैषा गतिः क्षेम्या Mb. 14.58.2-म्यः An epithet of Siva.
1P.[क्षायति, क्षाम] To wane, waste away, become emaciated, decline, decay.
क्षैण्यम् 1 Destruction; Raj. T.5.263.-2 Leanness, slenderness.
क्षैत्रम् [क्षेत्राणां समूहः अण्] 1A multitude of fields. -2 A field.
क्षेत्रज्ञम् Spirituality, knowledge of the soul.
क्ष्णुत . [क्ष्णु-क्त ] Whetted, sharpened.