Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 622

केली
केली 1 Play, sport. -2 Amorous sport; मालत्याः कुसुमेषु येन सततं केली कृता लीलया ( भ्रमराष्टकम् ). -Comp. - कलितम् amusement, jest, play. -पिकः a cuckoo kept for pleasure. -वनी 2 pleasure-park, pleasure-grove. - शुकः a parrot kept for pleasure ; दूराद् दाडिमबीजशङ्कितधियः कर्षन्ति केलीशुकाः Kuval.
केव् A. (केवते) 1 To serve, attend to, wait upon. -2 To enjoy.
केवट : Ved. A hollow, eave; माकी से शारि केवढे Rv. 6. 54. 7.
604
d.
a: Ved. A fisherman; Vaj. 30. 16. केवल . [ के सेवने वृषा कल ] 1 Peculiar, exclusive, uncommon ; किं तया क्रियते लक्ष्म्या या वधूरिव केवला Pt. 2. 134. -2 Alone, mere, sole, only, isolated; स हि तस्य न केवलां श्रियं प्रतिपेदे सकलान् गुणानपि R. 8. 5; न केवलानां पयसां प्रसूतिमवेहि मां कामदुघां प्रसन्नाम् 2.63; 15.1; Ku. 2.34. -3 Whole, entire, absolute, perfect. -4 Bare, uncovered (as ground); निषेदुषी स्थण्डिल एवं केवले Ku. 5. 12. -5 Pure, simple, { unmingled, unattended ( by anything else ); कार्यं केवला नीतिः R. 17. 47. -6 Selfish, envious. -ली, लम् 1 The doctrine of absolute unity of spirit and matter. -2 One of the five types of knowledge according to the Jainas; (श्रुतज्ञान, मतिज्ञान, अवधिज्ञान, मन:पर्ययज्ञान, and केवलज्ञान). -ली Astronomical science. -लम् ind. Only, merely, solely, untirely, a bealutely, wholly केवलमिदमेव पृच्छामि K. 150; न केवलं अपि not only-but; वसु तस्य विभोर्न केवलं गुणवत्तापि पर प्रयोजना R 8.31; cf. also 3. 19; 20, 31. -2 Silently, quietly न हि मे कुर्या Mb. 12. 2. 28. -Comp. -अद्वैतम् a particular doctrine of अद्वैत -अन्वयिन् see under अन्वय - आत्मन् .. whose essonee is absolute unity; नमस्त्रिमूर्तये तुभ्यं प्राक्सृष्टेः केवलात्मने Ku. 2. 4. -ज्ञानम् the highest possible know ledge, (Jain Phil.). - ज्ञानिन् m. one who has obtained the highest possible knowledge.- द्रव्यम् 1 black pepper. -2 mere mattar or substance. -ज्ञानम् highest Knowledge; जयन्ति ते जिना येषां केवलज्ञानशालिनाम् Pt. 5.12. -नैयायिकः a mere logician (not proficient in any other branch of learning); so वैयाकरण व्यतिरेकिन् m. pertaining to only one of the varieties of inference according to न्यायशास्त्र.
one
केवलतस् in Simply, solely wholly purely merely. केवलता The absolute unity of spirit and matter; सांख्याः केवलतां गता: Mb. 12. 315. 19.
केवलिन . ( - नी / ) 1 Alone, only. -2 Devoted to the " doctrine of absolute unity of the spirit; Bhāg. 4. 25.39. -3 one who has obtained the highest knowledge (Jaina Phil.)
केशः [दाति या अन्य खोप n. 33] 1 Hair in general; विकीर्णकेशासु परेतभूमिषु Ku. 5. 68. -2 Especially, the hair of the head; केशेषु गृहीत्वा or केश
1
केशव
ग्राहं युध्यन्ते Sk.; मुक्तकेशा Ms. 7.91; केशव्यपरोपणादिव R. 3. 56; 2. 8. 3 The mane of a horse or lion. -4 A ray of light. -5 An epithet of Varuna -6A kind of perfume. -7 An epithet of Visnu. -शी 1 A lock of hair (on the crown of the head ) -2 An epithet of Durga. -Comp. -अन्त: 1 the tip of the hair. -2 long hair hanging down, a lock or tuft of hair. -3 cutting of the hair as a religious ceremony; केशान्तः षोडशे वर्षे ब्राह्मणस्य विधीयते । राजन्यबन्धोद्वविंशे वैश्यस्य द्वद्यधिके ततः ॥ Ms. 2. 65. - अन्तिक a 1 extending to the end of the hair as far as the forehead. -2 relating to the ceremony of final tonsure. -अरिः m. N. of a plant (Mar. नागकेशर ). -अर्हा / N. of a plant (Mar. थोरनीली). - उच्चयः much or handsome hair. -कर्मन् n. dressing or arranging the hair (of the head ) -कलापः mass or quantity of hair. -कारम् sort of sugar-cane. - कारिन् a dressing or arranging the hair of the head; निहीनवणी सैरन्ध्री बीभत्सां केशकारिणीम् Mb. 4.14.34. -कीटः a louse. - गर्भः 1 a braid of hair. -2 an epithet of Varupa - गृहीत a. seized by the hair. -ग्रन्थिः a tie of hair; Bhāg. 10.39.14. -ग्रहः, ग्रहणम् pulling the hair, seizing (one) by the hair (both in amorous sports and in fighting); केशग्रहः खलु तदा द्रुपदात्मजायाः V. 3. 11, 29; Me. 52; so यत्र रतेषु केशग्रहाः K. 8 ( that is, not in battles). - morbid baldness. - m. a hair-dresser, barber. - जाहम् the root of the hair -धारणम् keeping (not cutting) the hair; दूरेवार्ययनं तीर्थं लावण्यं केशधारणम् Bhāg. 12.26. - प्रसारः cleaning the hair; Bhāg.10. 59.46. -पक्षः, -पाशः, -हस्तः much (or ornamented ) तं केशपाशं प्रसमीक्ष्य कुर्युर्बालप्रियत्वं शिथिलं चमर्थ: Ku. 1. 48:17. 57; Si. 8. 27. f the hair for a hand ' ( केशहस्तः ) is another interpretation; cf. कचपक्ष, कचहस्त बन्धः 1 hair-band; (विराजसे) मुकुटेन विचित्रेण केशबन्धेन शोभिना MI. 4. 6. 12. -2 a particular position of hands in dancing-भूः, -भूमिः / the head or any other part of the body on which hair grow प्रसाधनी, मार्जकम् - मार्जनम् a comb. -रचना dressing the hair; कुर्वन्ति केशरचनामपरास्तरुण्यः Rs. 4. 15. -लुञ्चकू: Jain ascetic. - वपनम् shav ing or cutting the hair. - वेशः a tress of fillet of hair. - वेष्टः the parting of the hair. -व्यपरोपणम् putting the hair; चुकोप तस्मै स भृशं सुरश्रियः प्रसह्य केशव्यपरोपणादिव K. 3.50. - शूला a harlot (वेश्या); केशशूलाः स्त्रियश्चापि भविष्यन्ति युगक्षये Mb. 3.190.52. -शूलम् disease of the hair; Mb. 3; hair on the head and face केशश्मश्रु वपनि Mbh. on I.3.1. -संवाहनम् dressing of hair; cf. पादसंवाहने वज्री केशवाहने फणी । अहो भाग्यं पुरन्ध्रीणां दधिमथने रविः ॥ Subh Ratn. (१०).
केशकः a. Skilful in dressing the hair: P. V. 2. 66,
Kas.
केराट: 1 A goat. -2 N. of Visnu. -3 A bug. – 4 A brother. –5 A louse. -6 An arrow of Cupid ( शोषण ).
केशव . [ केशाः प्रशस्ताः सन्त्यस्य; केश व P. V. 2. 100] Having much, fine or luxuriant hair. -वः An epithet