Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 583

कार्यवशात्
865
काल
t.lti.
Frazie ind. For some reason ; Pt.
कार्यिक३. 1 laving business. -2 Engaged in a suit; Ms. 7.124.
कार्यन् 1.1 Active, assiduous. -2 Secking for some business. -3 llaving an obiect in view. -4 A party to a suit. -5 (In Gram.) Subject to a rule. कार्यमनुभवन हि कार्या निमित्ततया नाश्रीयते Paribhasendu. 10.
कार्शानव a. Fiery, hot ; कार्शानवं धाम Si. t. 16.
कार्यम् 1 Thinness, ermaciation, leanness; काश्य येन : त्यजति विधिना स त्वयैवोपपाद्यः Me.20. -2 Smallness, littleness, scantiness ; अर्थकार्यम् poverty; R.5.21.
कार्पः, -पकः,-र्षिक: A husbandinan, cultivator.
कार्षापणः, -णम् (or पणकः) A coin or weight of different values; पराकल्प एतदासीत् षोडश माषाः कापिणं Mbh. on P. I.2.61. कार्षापणं तु विज्ञेयस्तानिकः कार्षिक: पणः । Ms. 8. 136,33639.202. (= कर्ष)न हि काकिन्यां नष्टायां तदन्वेषणं कार्षापणेन कियने SB. on MS. 4.8.30. -णम् Money, gold and silver.
कार्षापणिक a.(-की/)[P. V. 1.29. Vart.] Worth ome कार्षापण.
I a. Vol. 1 Attracting, drawing.-2 Ploughing. -fi: l'ire. -/. 1 Drawing. - 2 Cultivation.
कावणः Vod. A husbandinan; निखनन्तो अग्रे कार्षावणाः । Av. 6. 116. 1.
काष्मेन् Ved. The goal of a racecourse; कार्मन वाजी . न्यक्रमीत् Rv.9. 36.1.
कार्पिक कापपिण q. v.. कार्ण a. (-णी /.) [कृष्ण-अण्] 1 Belonging to Krisha or Visuu; प्णन पत्रिणा शत्रुः स भिनहदयः पतन् R. 15. 21. - 2 Belonging to Vyasa. -3 Belonging to the black antelope; Ms. 2. 11.-Black. -SOTT Vod. The skin of the black antelope.
Filcorff: N. of an old authority quoted by Jaimini; Ms. HT.35.
काष्र्णायस (-सी/.)[कृष्णायग-अणू ] Made of black iron; कार्णायसोऽयं रथः U.3.48. -सम् [ron; एकेन नखनिकृन्तनेन सर्व कार्णायसं विज्ञातं भवति Ch. Up.6.1.6. नाघ्र कायसं चैव तैक्ष्ण्यादेवाभिजायते Rim. 1.37. 19. कायसमलकार Ms. 10.52.
काणिः [कृष्णस्यापत्य-इञ्] An epithet. of the god of love, of Krisna's son प्रद्युम्न; Si. 19. 10% ef. अभिमन्यु Mb: of शुकाचार्य; Mb. 12. 325. ++
कार्यम् काकस्य कार्ण्यम् Mbh. on II. 2.8. 1 Blackness, darkness. -2 Iron filings.
कार्घ्यः The tree Shorea robusta ( शाल).
काल (-ली/.) 1 Black of a dark or dark-blue colour; Ram.b. 17.9, Mb.8.49. 18. -2 Injuring,
hurting. -ल: 1 The black or dark-blue colour. -2 Time (in general); विलम्बितफलैः कालं निनाय स मनोरथैः R. 1.333; तस्मिन्काले at that time; काव्यशास्त्रविनोदेन कालो गच्छति धीमताम् II.1.1 the wise pass their time &c. -3 Fit or opportune time (to do a thing), proper time or occasion; (with gen., loc., dat., or inf.); R.3. 12, 4.6, 12.69%; पर्जन्यः कालवर्षी Mk. 10.60%; काले वर्षतु पर्जन्यः &c. -4A period or portion of time (as the hours or watches of aday); षष्ठ काले दिवसस्य V.2.1. Ms.5.153. -5 The weather. -6 Time considered as one of the nine draryas by the Vaisesikas. -7 The Supreme Spirit regarded as the destroyer of the Universe, being a personification of thọ destructive principle; कालः काल्या भुवनफलके कीडति प्राणिशारैः Bh. 3.39. -8(a) Yama, the god of death; कः कालस्य न गोचरान्तरगतः Pt. 1. 146. (B) Death, time of death; स हि कालोऽस्य दुर्मतेः Rām. 7. 61. 10.,-9 Fate, destiny. -10 The black part of the eye. -11 The (Indian) cuckoo. -12 The planet, Saturn. -13N. of Siva; N. of Rudra; उग्ररेता भव: कालो वामदेवो धृतवतः Bhag.3.12.12. -14 A measure of time (im music or prosody). -15 A person who distils and sells spirituous liquor. -16 A soction, or part. -17 A red kind of plumbago. -18 Resin, pitch. -19 N. of u enemy of Siva. -20 (with the Jainas) One of the nine treasures. -21Amystical name for the letter 4.-22 N. of the one of four contentments mentioned in सावख्यकारिका ; प्रकृत्युपादानकालभागाख्याः San. K. 50. -ला 1
N. of several plants. -2N. of adaughter of Daksa. -3 An epithet of Durga. -ली 1 Blackness. -2 Ink, black ink. -3An epithet of Parvati, Siva's wife. -4A row of black clouds. -BA woman with a dark complexion. -6N. of Satyavati, mother of Vyasa. जनयामास यं काली शक्तः पुत्रात्पराशरान् Mb. 1.60.2 Bu.ch. 1.76. -7 Night. -8 Censure, blane. - 9 me of the seven tongues of Fire: काली कराली च मनोजवा च मुलोहिता या च मुधम्रवर्णा । स्फलिमिनी विश्वरुची चदेवी लेलायमाना इति सप्तजिहाः ।। Munml. I.2.1. -10 A form of Durgh कालि कालि महाकालि सीधुमांसपशुप्रिये Mb. 1.6. 17. कालीतनयः a buffalo. -11 One of the Matris or divine mothers. -12 N. of a wife of Bhima. -13 A sister of Yama. -14 A kind of learning (महाविद्या) -15 A small shrub used asty purgative. -16 Alind of insect. -लम् 1 Iron. क्षुरो भूत्व हरेत्प्राणानिशितः कालसाधनः Mb. 1.140.8.). -2 A kind or perfume. -Comp. -अयसम् irom. -अक्षरिक: a scholary one who can read and deciphor. -अगरु a kind of sandal tree, black kind of aloe%; कालागुरुदहनमः यगतः समन्तालोकोत्तरं परिमलं प्रकटीकरोति Bv.1.70, R.4.81.(-1.) the wood of that tree. शिरासि कालागुरुधूपितानि Rs. 4.5%
35.5. -अग्निः , -अनल: 1 the destructive fire at the end of the world. -22n opithet of Rudra. -3. a kind of bead (रुद्राक्ष ). -अङ्ग a. having a dark-blue body (asa. sword with a dark-blue edge) Mb.+.8. 1.; -अजिनम् the hide of a black antelope. -37557 a sort of collyrium; न चक्षुषोः कान्तिविशेषबुद्धधा कालाजन मगलमित्युपात्तम