Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 574

कादम्बकः
कादम्बकः An arrow.
MaratA long line of clouds, Māl. 9. 16; मदीयमतिलुम्बिनी भवतु कापि कादम्बिनी R. G.; Bv. 4. 9.
व्याम्
कादम्बरम् 1 A spirituous liquor distilled from the Howers of the Kadamba tree; निषेध्य मधु माधवाः सरसमत्र कादम्बरम् Si. 1. 66. -री 1 A spirituous liquor distilled from the flowers of the tree. -2 Spirituous liquor or wine in general; कादम्बरीसाक्षिकं प्रथमसौहृद मिष्यते Ś.6; or कादम्बरीमदविपूर्णितत्येचनस्ययुक्तं हि गलतः पतनं Uab.; रसभरेण K 240 -3 The fluid issuing from the temples of a rutting elephant. -4 An epithet of Sarasvati, the goddess of learning. -5 A female cuckoo. -6 The rain water collected into clefts or hollow places. -7 A female bird ( सारिका ). -8 N. of a celebrated story by Bana; the heroine is of the same name, being a daughter of Chitraratha Gandharva. -Comp. - बीजम् a ferment, yeast.
कादल a. Belonging or relating to the kadali kind of deer; Rüm. 3. 43.36. ( मृदूचकर्बुरनीलाम्ररोमा मृगविशेषः कदली). कादाचित्क ( - स्की /- ) Incidental, occasional; Bhag. 12. 10. 41.
a.
कादिक्षान्ता (क-आदि-स-अन्न) A consonant.
काद्रवेयः (कटू टक् ) 1 A kind of snake; अमृताग्रभुवः पुरेव पुच्छं वडवा भर्तुरवारि काद्रवेयैः Śi. 20. 43. -2 N. of certain Nagas (serpent-demons) supposed to people the lower regione. -8 Son of कद्रू काद्रवेयो मन्त्रमपश्यत् Mbh. on P. I. 4. 1.
कानक 0. [ कनक- अण् ] Golden. -कम् The seed of a plant] ( जयपाल-बीज).
556
काननम् 1 A forest, a grove ; R. 12. 27, 13.18; छभोपान्तः परिणत फलज्योतिभिः काननात्रै: Mo. 18, 44; काननावनि forest-ground. -2 The mouth of Brahmā. -3 A house. of काननं विपिने गेहे परमेष्टिमुखेऽपि च Med. -Comp. -अग्नि: wild fire, conflagration. -f: a species of the mimosa tree ( शमी ) - ओकस् . 1 an inhabitant of a forest. -2 a monkey.
कानिष्ठिकम् -का The little finger; Mb. 12. 127.8
कानिष्ठिनेयः, यी [ कनिष्ठा अपत्यार्थे ठक् इच] The offspring of the youngest child or wife; कृते कानिष्ठिनेयस्य ज्यैष्ठिनेयं विवासिनम् Bk. 5.84; ef. com. on Ms. 9. 123.
कानिप्रथम् The position of the younged.
कानीनः [ कन्याया अनूढाया अपत्यं अण् कनीनादेशः P. IV. 1. [11] The son of an unmarried woman; कानीनः कन्यकाजातो मातामहसुतो मतः Y. 2. 129; see also the definition given in Ms. 9. 172. -2 N. of Vyasa. -3 N. of Karna. a. Suitable to or designed for the eye-ball; Susr. 2. 353. 13.
कानीयस a. younger ततः कार्नीयसा एव देवाः Bri. Up. I. 3.1.
कान्दवम्
कान्त p. P. [ कम्] 1 Desired, favourite, loved, dear; कान्तं क्रतुं चाक्षुषम् M. 1. 1. -2 Pleasing, agreeable; भीमकान्तैर्नृपगुणैः R. 1. 16. -3 Lovely, beautiful; सर्वः कान्तमात्मीयं पश्यति S. 2. -तः 1 A lover. -2 A husband; कान्तोदन्तः सुहृदुपगतः संगमात् किंचिदून: Me. 102; Si. 10. 3, 29. -3 Any beloved person. -4 The moon. -5 The spring. −6 A kind of iron. -7 A precious stone (in comp. with सूर्य, चन्द्र and अयस् ) -8 An epithet of (1) Karttikeya, ( 2 ) Krisna. -तम् 1 Saffron. -2 A kind of iron. -Comp. -अयसम् the loadstone. -नावकम् a. Variety of hides; Kau. A 2. 11. ferm. a peacock (of iron). - पुष्प: a kind of tree ( कोविदारवृक्ष ). -लोहम the loadstone. -लौहम् steel.
कान्ता 1 A beloved or lovely woman. -2 A mistress, wife in general; कान्तासखस्य शयनीयशिलातलं ते ए. 3. 21; Si. 10. 73. -3 The Priyangu creeper. - Large cardamoms. 5 A kind of perfume. -6 The earth. -Comp. -अङ्घ्रिदोहदः the Asoka tree; see अशोक. (cf. also कान्ताचरणदोहदः. )
कान्तारः, -रम् 1 A large or dreary forest; गृहं तु गृहिणीहीनं कान्तारादतिरिच्यते Pt. 4. 81; Bh. 1. 86; Y. 2. 38. -2 A bad road. -3 A hole, cavity. 1 A red variety of the sugar-cane. -2 Mountain ebony. -3 A bamboo . -री A kind of sugar-cane रम् 1 A symptom. -2 A lotus. -3 A class of the six-storeyed buildings. Māna. 21. 13-14
कान्तारकः A kind of sugar-cane
कान्तिः [ कम् भावे तिन्] 1 Loveliness, beauty, Me. 15; अक्लिष्टकान्ति S. 5. 19 -2 Brightness, lustre, brilliance; Me. 84. -3 Personal decoration or embellishment. - 4 Wish, desire. -5 ( In Rhet. ) Beauty enhanced by love; (S. D. thus distinguishes कान्ति from शोभा ind दीप्तिः- रूपयौवनानित्यं भोगविभूषणम् शोभा प्राकान्ति मन्मथाप्यायिता युतिः । कान्तिरेवानिविस्तीर्णा दीप्तिरित्यभिधीयते 190, 131 ). -6 A lovely or desirable woman. -7 An epithet of Durga. -8 A digit of the moon. -9 N. of Laksmi; भूषणानि महार्हाणि ददौ कान्तिः शुभां खजम् Bhag. 10.65.29. -Comp. -कर a. beautifying, illuminating, brighten ing. -द a beautifying, adorning. ( - दम् ) 1 bile. –2 clarified butter. -द, दायक, दायिन a. adorning. -भृत् m. the moon.
कान्तिमत् a. Lovely, beautiful, splendid ; कलाच सा कान्तिमती कलावतः Ku. 4. 571; Me. 30. . The moon. -2 N. of Cupid.
कान्दवम् Anything roasted or baked in an iron " वारिणा कोमलां कृत्वा समितां लवणान्विताम् । pan or oven; विनीय सन्धानं किञ्चित् स्थापयेद् भाजने नवे ॥ चण्डातपे तावद्रक्षेद् याव दम्लत्वमाप्नुयात् । उद्धृत्य च पुनः पश्चात् सन्नयेद् दृढपाणिना । ततोऽपाकृति कुर्माना तया भूर्यारतुवे च । पङ्केन रन्ध्रमालिप्य स्वेदयेत्तां यथाविधि ॥ कान्दवं मलकृद् वृष्यं त्रिषु दोषेषु पूजितम् । सद्यो रुचिकरं हृद्यं शीघ्नमिन्द्रियतर्पणम् ॥” (वृन्दप्रन्थस्य कृतान्नवर्गे . )