Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 563

कलत
कलत . Bald-headed.
कलत्रम् 1 A wife; वसुमत्या हि नृपाः कलत्रिणः R. 8.83; 1.32; 12.34; यद्भर्तुरेव हितमिच्छति तत्कलत्रम् Bh. 2.68. -2 The female of an animal. -3 The hip and loins; इन्दुमूर्तिभिवोद्दाममन्मथविलासगृहीतगुरुकलत्राम् K. 189 ( where क has both senses); Ki. 8. 9, 17. -4 Any royal citadel. -5 The seventh lunar mansion.
कलन्दरः A man of a mixed tribe.
कलन्दिका Wisdom, intelligence ( सर्वविद्या ).
कलभः ( भी ) [ कल्-अभच् Up. 3. 122; करेण शुण्डया भाति भाक, रस्य लक्ष्म् Tv. ] 1 A young elephant, cub; ननु कलभेन यूथपतेरनुकृतम् M. 5; द्विपेन्द्र भावं कलभः श्रयन्निव R. 3. 32; 11. 39; 18. 38. Bhag. 8. 2. 23. 2 An elephant 30 years old. -3 A young camel; the young of any other animal. - A particular fragrant substance used as an unguent, कलभः करिपोतके । अङ्गलेपन वस्तूनां विशेषेऽपि पुमान् भवेत् । Nm.
कलमः [ Up. 4. 84] 1 Rice which is sown in MayJune and ripens in December - January; प्रसूतं कलमक्षेत्रं वर्षेणेव शतक्रतुः Rām. 4. 14. 16. सुतेन पाण्डोः कलमस्य गोपिकाम् Ki. 4. 9,34; Ku. 5. 47; आपादपद्मप्रणता कलमा इव तं रघुम् । फलैः संवर्धयामासुरुवातप्रतिरोपिताः ॥ R. 4. 37. कलयता कलमावनकामिनी कलमनोहर गानममन्यत Rām. Ch. 4. 72 2A pen, a reed for writing with. -3 A thief. 4 A rogue, rascal. -Comp. -गोपबंध, गोपी woman employed to guard
a rice-field; Si. 6. 49.
कलम्ब: 1 An arrow. -2 The Kadamba tree.
heft 1 The nape of the neck. -2 An aquatic pot-herb.
कलम्बुट (Fresh ) Butter.
कलम्बू: An aquatic pot-herb.
कललः, -लम् 1 The foetus, uterus. -2 A term for the embryo a short time after conception. कार्याश्रयिणश्च कललाद्याः Sāñ. K. 43. कललं त्वेकरात्रेण पश्चरात्रेण बुद्बुदम् Bhāg. 3. 31.2.
कललजः 1 The resinous exudation of the Shorea Robusta. -2 Womb.
कलविङ्कः, -गः 1 A sparrow; Ms. 5. 12; Y. 1. 174. कलविङ्कस्वर उत्तरं बभाषे Bu. Ch. 5. 31. -2 A spot, stain.
कलशः, सः (-शम्सम) [केन जलेन -स-ति Tv.]1 A pitcher, water-pot a jar, dish; हिरण्मयं कलशं विभर्षि Mbh. on P. VI. 4. 174; Si. 11; स्तनौ मांसग्रन्थी कनककलशावित्युपमितौ Bh. 3. 20, 1.97; Amaru 54. जन्मन, उद्भवः N. of Agastya. -2 A churn. -3 A kind of measure. -4 A rounded pinnacle on the top of a temple -5 The
६. की...
545
कला
ocean ; क्षोभ्यतां कलशः सर्वैर्मन्दरः परिवर्त्यताम् Mb. 1. 18.32. -Comp. ( स ) - अम्भोधिः, -अर्णवः, उदधि 1 the ocean. - 2 Kşirasāgara ( Note on शाहेन्द्रविलास 12. 68. ). कक्कुस्थ कुलपर्यायशास्तुभ Vis. Gupl. 50.
haft, -far: (-er, -fe: .) 1 A pitcher, a jar. - 2 A churn; कलशिमुदधिगुर्वी बलवा लोडयन्ति; Si. 11.8-3 Hemionitis Cordifolia ( Mar. रिंगणी ); -Comp. -सुतः N. of Agastya.
कलहः, -हम् [कलं कामं हन्ति हन्ड Tv. ] 1 Strife, quarrel; ईर्ष्या कलहः Bh. 1. 2; लीला° S. Til. 8; so शुष्ककलहः, प्रणयकलहः &c. - 2 War, battle. -3 Trick, deceit, falsehood. -4 Violence, kicking, beating &c. Ms. 4. 121; (where Medhātithi and Kulluka explain कलह by दण्डादिनेतरेतरताडनम् and दण्डादण्डपादि respectively ). -3 A road, way. -6 The sheath of a sword. -7 A cry, sound; मदकलनीलकण्ठकलहैर्मुखराः ककुभः Mal 918 8 A part of west Bengal named Ralha. -Comp. -अन्तरिता a wormin separated from her lover in consequence of a quarrel with him (one who is angry and yet sorry for it ); she is thus defined in S. D. 117. चाटुकारमपि प्राणनाथं रोषादपास्य या । पश्चात्तापमवाप्नोति कलहान्तरिता तु सा ॥ - अपहृत
. taken by main force or violence. -कारः, -कारिन्
quarrelsome, turbulent. -नाशन: Guilandina Bondue (Mar. कुडा, करंज) -नाशनः A kind of करंज tree.fr. fond of (promoting) quarrels: y कलहप्रियोऽसि M. 1. ( - यः ) an epithet of Narada. (-या) a bind ( सारिका ).
कला [ कल्-कच् ] A small part of anything; स एष संवत्सरः प्रजापतिः षोडशकलास्तस्य Bri Up. 1.5 14; विन्देम देवतां वाचममृतामात्मनः कलाम् U. 1.1; a bit, jot; कलाम यकृतपरिलम्ब: K. 304: सर्वे ते मित्रगात्रस्य कलां नार्हन्ति षोडशीम् Pt. 2. 59; Ms. 2. 86, 8.30; a sixteenth part यथा कलं यथा शर्फ यथा ऋणं संनयामसि Rv. 8. 47 17; a symbolic expres sion of the number sixteen; Hch. -2 A digit of the moon (these are sixteen ); जगति जयिनस्ते ते भावा नवेन्दुकलादयः Mal. 1. 36; Ku. 5. 71; Me. 91. -8 Interest. on capital (consideration paid for the use of money); घनवीथिवीथिमवतीर्णवतो निधिरम्भसामुपचयाय कलाः Si. 9. 32. (where means ' digits' also). - A division of time variously computed; one minutes, 48 seconds, or 8 seconds. Mb. 1. 25. 14; 12. 137. 21. 5 The 60th part of one thirtieth part of a zodiacal sign, a minute of a degree. -6 Any practical art (mechanical or fine); there are 64 such arts, as music, dancing &c. मातृवदस्याः कलाः Mbh. on P. IV. 1.90. ( See कामधेनु टीका on काव्यालङ्कारसूत्र 7 ) -7 Skill, ingenuity -8 Fraud, deceit. 8 ( In Prosody ) A syllabic instant. - 10 A boat. -11 The menstrual discharge. -12 A term for the seven substrata of the elements of the human body; ( they are:- आद्या मांसधरा प्रोक्ता द्वितीया रक्तधारिणी । मेदोधरा तृतीया तु चतुर्थी श्लेष्मधारिणी ॥ पञ्चमी च मलं धत्ते षी पित्तधरा मना । रेतोधरा सप्तमी स्यात् इति सप्त कलाः स्मृताः ॥ -13 Anatom - 14 A term