Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 373

आर्गल:
385
आई
आर्गलः, -ली [अर्गलमेव स्वार्थे अण् ] A bolt or bar ; sec 44. v. l. -3 Evil, mischief. -4 Sickness, disease. - The अर्गलम्.
end of a bow. -6 Ruin, destruction; दुःखार्तिप्रभवं सुखम् आर्वध = आरग्वध. ५. .
Mb. 12.25.22. आर्घा [आ-अर्घ-अच्] A kind of yellow bee.
आर्तिमत् a. Suffering from pain, aflicted. आy u. Relating to this bee. -य॑म् Wild honey.
आर्तगल: N. of a tree नीलझिंटी ( Mar. कोहांटी). आर्च . (-र्ची .) [अर्चा अस्त्यस्य ण P. V. 2. 101]
आर्तना Ved. 1 A mortal combat. -2 An unculti1 Devout, worshipping, pious. -2 Relating to the Rik
vated ground; Rv. 1. 127.6. or Rigveda.
आर्तव । (-वा-वी/.)[ऋतुरस्य प्राप्तः, अण् ] 1 Conformआर्चायण 1. Existing in Riks..
ing or relating to the season; seasonal; अभिभूय विभूतिआर्चिक (-की.)[ऋचि भवः, ऋचो व्याख्यानो ग्रन्थो वा
मार्तवीम् R.8.36, स्वयमक्षेषु ममेदमार्तवम् Ku. 4.68%3 लताभिः
श्रीरिवार्तवी V. 1. 183; vernal; R.9.28,48. -2 Menstrual, ठञ्] Relating to the Rigveda, or explaining it.-कम् An
relating to or produced by this discharge. -व: A epithet of the Sama-Veda.
Rection of the year, a combination of several seasons आर्चीक.. [ऋचीके पर्वते भवः अण् ] Belonging to the (Ved.). -वी A mare. -वम् The menstrual discharge ऋचीक mountain. -कः The mountain ऋचीक.
(of women), नोपगच्छेप्रमत्तोऽपि स्त्रियमार्तवदर्शने Ms. 4. 40, आर्जवम् [ ऋजोर्भावः अण्] 1 Straightness ; दूरं यात्युदरं च
3. 48. --2 Certain days after menstrual discharge, रोमलतिका नेत्रार्जवं धावति 8. D. -2Straightforwardness,
favourable to conception., -3 Menstrual ablution;
गिरिकायाः प्रयच्छाशु तस्या ह्यार्तवमद्य. वैMb. 1. 63.55. rectitude of conduct, uprightness, honesty, sincerity, opem-heartedness; आर्जवं कुटिलेषु न नीतिः अहिंसा क्षान्तिराजवं
-4 A flower. Bg. 18.7; 16.1; 17.43 18.12. क्षेत्रमार्जवस्य K.15 आर्तवेयी A woman during her courses. Bh.2. 22. -3 Simplicity, humility; कृतानुकारानिव गोभिराजवे
Tiffa: The end of a bow. Ki. 4. 13; Mv. 5. 46. -4 Front (Loc. 37147 straight in the front); देवदत्तस्याजवे SB. on MS. 1. 1. 15.
आत्विजीन . (-नी./.) [ऋत्विजं तत्कर्मार्हति खञ्] Fit
for the office of a sacrificial priest (ऋत्विज्) दाक्षिण्यदिष्टं आर्जीक a. [ऋजीकस्येदं अण्] Belonging to the ऋजीक
कृतमात्विजीनः । Bk. country, or a vessel called ऋजीक. -क: A lake in the ऋजीक country; (according to others) perhaps a
आत्विज्यम् [ऋत्विजो भावः कर्म वा ध्यञ्] The office of
a priest, his rank; आत्विज्यं करिष्यन्वाचि खरमिच्छेत Bri. milk-vessel or celestial-vessel in which the heavenly Soma is purified.
Up. 1. 3. 25. आर्जीकीय - आजीक . -या 1 A terrestrial
tion: river. .
आर्थ।. (-र्थी/.) [अर्थादागतः अण्] 1 Relating to a
आ -2 N. of a river (विपाशा.); आर्जीकीये शृणुह्या सुषोमया
thing or object. -2 Relatiny to, dependent on, sense Rv. 10. 75.5.
(opp. शाब्द); आर्थी उपमा &c. -3 Material, significant. आर्जुनायनाः N. of a people.
आर्थपत्यम् Power over a thing, possession of a thing. आर्जनिः [अर्जुनस्य अपत्यं इञ्] The son of Arjuna, आर्थिक . (-की/.) [अर्थ गृह्णाति ठक् ] 1 Significant. अभिमन्यु; अभिमन्युमिति प्राहुरार्जुनि पुरुषर्षभम् Mb.1.221.67. -2Wise. -3 Rich. -4 Substantial, real, material.
आर्त [आ-ऋ-क्त] 1 Aflicted with, struck by, आई.. आ-अर्दू-रक् दीर्घश्च Up. 2. 18] 1 Wet, moist, suffering from, pained by; सा त्रियामा तदार्तस्य चन्द्रमण्डल
damp: तन्त्रीमाद्रों नयनसलिलैः Me.88.453 आद्रक्षितारोपणमन्वभूताम् माण्डता Rim. 2. 13. 15%; usually in comp., कामात, क्षुधात,
R. 7. 28. -2 Succulent, living, not dry, green, juicy ; तृषार्त Re. -2 Sick, diseased; आर्तस्य यथौषधम् R.1.283
आई द्रव्यं द्विधा प्रोक्तं सरसं नीरसं तथा. -3 Fresh, new; कामीMs.4.236. -3 Distrossod, afflicted, struck by cala- |
वापराधः Amaru. 2; कान्तमापराधम् M. 3. 12; P. 14.4. mity, oppressed, unhappy; आता जिज्ञासुरर्थार्थी Bg. 7. 163
31957 a cluster of fresh blossoms.-4 Soft, tender ;oft. आर्तत्राणाय वः शस्त्रं न प्रहर्तुमनागसि S. 1. 11; R. 2.28, 8. 31,
used with words like स्नेह, दया, करुणा in the sense of 12. 10, 32. -4 Perishable (विनाशिन् अतोऽन्यदार्तम् ) Bri.
Howing with', 'moved', 'melted'; स्नेहाने हृदयम् a heart Up.3.4.2. -5 Inconvenient; आर्ता यस्मिन् काले भवन्ति
wet or melted with pity; करुणा, दया, प्रेमााः चेष्टा: Mal. स आर्तः कालः | SB. on MS. 6.5.37. -Comp. -नादः,
5.7.-5 Full of feeling, warm. -6 Loose, taccid. -र्दा -ध्वनिः , -स्वरःn cry of distress, -बन्धुः , -साधु: a N. of a constellation of the sixth lunar mansion 80 friend of the distressed.
called (conisting of one star ). [cf. Gr. arlo ].. - Comp. आतिः । [आ-ऋ-क्तिन् ] 1 Distress, afhiction, suffering, -एधाग्निः a fire maintained by wet wood; यथवाद्रधाग्ने: pain, injury ( bodily or mental); आति न पश्यसि पुरूरव- पृथगधूमा विनिश्चरन्ति Sat Br.: Bri. Up.2.1. 10. -कपोलितः सस्तदर्थे V.2. 16 आपन्नातिप्रशमनफलाः संपदो हात्तमानाम् The designation of an elephant in the second stage Me.56. -2 Mental agony, anguish; उत्कण्ठाति Amaru. of rut. (ch. Matanga L. 9. 18). -काष्ठम् green wood.