Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 25

अक्रोध
অথঃ
अक्रोध . [नास्ति क्रोधो यस्य न.ब.] Free from anger.-धः MAns. 50.165, 166.-21 Gambling (in general). cf. अक्षो [न.त.] Absence or suppression of anger; अक्रोधस्तपसः द्यूते वरूथा नयबादौ बिभीतके । कर्षे व्याप्ती कृषे (1) चके आधारव्यव(विभूषणम् )Bh.2. 80; अक्रोधेन जयेत् क्रुदं Mb. 5.15.18. regard- हारयोः। आत्मजे पाशके दैत्यभेदे चेन्द्रियबालयोः | Nm. -क्षम् (अश्नुते ed as one of the ten duties of an ascetic.
व्याप्नोति विषयान् स्ववृत्त्या संयोगेन वा) 1 An organ of sense; अकोधन . Free from anger. -न: N. of a prince, som
निरोधाचेतसोऽक्षाणि निरुद्धान्यखिलान्यपि Pt.2.154; संयताक्षी विनीतः of Ayutäyu.
Matanga L. 12.1. (The word संयताक्ष here means having अक्लान्त a. [न. त. ] Tireless.
control over his senses', but 'having eyes closed' M. W.);
m. also नियच्छेद्विषयेभ्योऽक्षान् Bhag.; an object of sense. अक्लिका The Indigo plant (Mar. नीळ).
-2 The eye, (only at the end of comp.; जलजाक्ष, कमलाक्ष, अक्लिन्न . Not wet or moist; वर्मन् : sort of disease of
&e.)-3 Sachal salt, sea-salt. -4 Blue vitriol (froin its the eyes.
crystallized shape ) (Mar. RTTT) (cf. L. axis; Gr.akshion अक्लिष्ट । [न. त.] 1 Unwearied, untroubled, not or ition, old Germ. nhacs: Germ. achse.] -Comp. -अंशः the annoyod, uudisturbed, indefatigable. -2 Not marred,
degree of latitucle. -3724 the axle or its end; the unimpaired; इदमुपनतमेवं रूपमकिष्टकान्ति S.5.19 of unimpa
anterior end of the axle or its end; the anterior end of the ired or mblemished beauty; अन्यथा कथमियम् °ता लावण्यस्य pole of a car. -अग्रकीलः-लक: a linch-pim, a pin which K. 12 unmarred state, perfection. -3 Not laboured
fastens the yoke to the pole.-आवपनम् [अक्षान् पाशान् or claborate. -Comp. -कर्मन्, -कारिन् a. unwearied in आवपति क्षिपत्यस्मिन् ; आ-वप्-आधारे ल्युट ] a dice-board (अक्षा actions. -वर्ण a. not confused, distinct; °ों गमनाभ्यनुज्ञां उप्यन्तेऽस्मिन्निति अक्षावपनम् अक्षस्थानावपनपात्रम्, सायण).-आवलिः K. 293 given in plain, distinct terms; of unfaded colour.
fa rosary. -आवापः [अक्षान् आवपति क्षिपति; आवप्-अण्]a 61 a. not swerving from religious vows, unwearied in
gambler, keeper of the dice or gambling table; he is observing them.
one of the रनिन् mentioned in Taitt. Sum. I. 8.9.1.2 अक्लीब. True, real: इदं वचनम की Rim.7.83 18. and Sut. BP.D.3.2; also अतिवापः (अक्षावापो नाम अक्षाणां -बम् ind. Fearlessly; पितुर्वचनमकीवं करिष्यामि पितुर्हितम् Rom. क्षेप्ता अक्षगोप्ता बा द्यूतकारः). -उपकरणम् a piece at chess. 2.21.31.
-0: hypotenuse, particularly of the triangle formed अक्लेश a. Without trouble, easy. -शम् n. Want with the gnomon of a dial and its shadow: (astr.) arguof trouble.
ment of the latitude. -कुशल,-शीण्ड . [स. त. ] skilful अक्ष 1.5. P. [ अक्षति, अक्ष्णोति, आनक्ष, अक्षिष्यति-अक्ष्यति, in gambling. -कूटः [अक्षस्य कूट इव ] the pupil of the eye. आक्षीत् , आक्षितुम्-अष्टुम् अक्षित्वा-अष्ट्वा, अष्ट ] 1 To rench.-2 To
-कोविद,-ज्ञ askilled in dice; 80 "विद्, "वेत्तृ &c. -क्षेत्रम् pass through, pervade, penetrate (mostly Ved. in these [अक्षनिमित्तं क्षेत्रम् ] an astronomical figure (अक्षसाधनाथ क्षेत्रतया senses); मक्षू ता त इन्द्र दानाप्नस आक्षाणे शूर वज्रिवः । Rv.
कल्पितानां अक्षभवानामष्टानां क्षेत्राणामेकं).-ग्लहः [त. त.] gambl10.22.11. -3 To accumulate, increase. -Caus. To cause
ing, playing at dice.-चक्रम् the circle of sensual passions. to pervade.
दृढनियमित क्र: K.37 (also axis and wheels). -जम् । अक्षात् अक्षः [अश्-सः] 1 An axis, a.xle, pivot; अक्षभङ्गे च
जायते; जन्-ड] 1 direct knowledge or cognition. -2 a यानस्य""न दण्डं मनुरब्रवीत् Ms.8.291, 202: दृढधूः अक्षः Kas. V.
thunderbolt ( वज्रम् अस्थिरूपावयवजातत्वात्तस्य तन्नामत्वम्). -32 4.74: Si. 12.2, 18.7; ज्योतिश्चक्राक्षदण्ड: Dk. 1 Axle-pole. -2
diamond. -4 अक्षक्षेत्रम् .. (m. in some of these senses). The pole of a cert.-3 A cart, car; also a wheel. -4 The
-जः N. of Visu. -तत्त्वम्,-विद्या the science of gambling: beam of a balance. -5 Terrestrial latitude. -6 A die for
“विद् killed in the principles of gambling.-दण्डः alo-pole. playing with: tube: यानाक्षमधिकृत्य ब्रूत इति गम्यते न तु विदेवना
-दर्शका,-दृश [अक्षाणाम् ऋणादानादिव्यवहाराणां दर्शकः दृश्-वुल्, क्षमिति । SB. on MS.6.835.-7 The seed of which rosaries
अक्षान् पश्यतीति दृश् - क्विप् कुत्वम् ] 1 a judge (one who tries laware made. -8 A weight equal to 16 māsas and called
suits). -2 a superintendent of gambling. -दृक्कमेन् n. कर्ष.-9 N. of the plant Terminalia. Belerica (बिभीतक
operation or calculation for latitude.-देविन् m.[अक्षैदीव्यति, Mar. बेहडा) the seed of which is used as a die: also
दिव्-णिनि], अक्षयूः,दिव-क्विपू ऊत् P. VI. 4.19.] -द्यूतः [अक्षयूँतं the nut of this plant; यथा वै द्वे वामलके द्वे वा कोले द्वौ वाक्षी
यस्य]a gambler, dicer.-द्यूतम् dice play, gambling; °तादिगणः मुष्टिरनुभवति Chan. Up; so धाराभिरक्षमात्राभिः. -10 A shrub
aclass of words mentioned inP.IV.4.19.-चूतिकम् [अक्षयूतproducing the rosary seed, Eleocarpus Ganitrus (रुद्राक्ष);
ठक्] dispute at play.-दुग्ध . [ अक्षः द्रुग्धः ] unlucky at the seed of this plant, as also of another plant (इन्द्राक्ष).
dice (opposed to 314194 fond of dice, or lucky in gamb
line),-धरः अक्षं चकै रथावयवं तत्कीलकमिय कण्टकं वा धरतीति -11 A serpent; hence a curve. -12 Garuda. -13 N. of a son of Ravana. -14 The soul. -15 Knowledge (usually,
धरः धृ-अच् ष. त.] 1N. of Visnu. -2 N. of the plant sacred ).--16 Law; a lawsuit; legal procedure. -17 A per
(also called शाखोट); Trophis Aspera. (Mar. हेदि, son born blind.-18 The lower part of the temples (कर्ण
खरोत).-3a wheel. -4 any one who bears a wheel, or नेत्रयोर्मध्ये शखादधोभागः).-19 The buse of a column; अथवाक्षं
who holds dice. -धूः (धुर) the yoke attached to the नवांशोच्चं जन्म चैकेन कारयेत् । Mann. 14.17. -20 The win
fore-part of the pole of a car. -धूर्तः [अक्षे तद्देवने धूर्तः] dow-like part of a swing, a hammock, a palanquin, 'dice-rugue,agamester, a gumbler. -धूर्तिलः [अक्षस्य an axle of a chariot; पार्श्वयोर्चारणं कुर्यात् तस्याधोऽक्षं सुसंयुतम्।. शकटस्य धूर्ति भारं लाति, ला-क; or अक्ष-धुर्-तिलप्रत्ययः] a bull