Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 245

अर्थना
227
अर्दन
wealth or a particular purpose ; अर्थतः पुरुषो नारी या नारी प्रत्यर्थिनां खयम् । ददर्श संशयच्छेद्यान् व्यवहारानतन्द्रितः R.17.393 सार्थतः पुमान् Mk. 3.27.
अर्थी कार्य निवेदयेत् Sukra.4.575% सभान्तः साक्षिणः प्राप्तानार्थ
प्रत्यर्थिसन्निधौ Ms. 8.79. -3 A servant, follower. -4A अर्थना Request, entreaty, suit, petition%3 अर्थना मयि
master or lord. -Comp. -भाव: state of a. suppliant, भवद्भिरिवास्यै कर्तुमर्हति मयाऽपि भवत्सु N.5. 112. ब्राह्मणोऽनर्थना
begging, request ; कं याचे यत्र तत्र ध्रुवमनवसरग्रस्त एवार्थिभावः धृतिः Mb. 13.60.3.
Mal. 9.30. -सात् adm. at the disposal of beggars: __ अर्थवत् a. 1 Wealthy, rich; तेनार्थवाँलोभपरामुखेन R.
विभज्य मेरुने यदार्थसात्कृतः N. 1. 16. ct. अर्थी तु याचको विद्यात् 14.28. -2 Siemificant, full of sense or neaning; वाक्य
यस्यार्थः स च अर्थवान्. मर्थवदव्यग्रस्तमुवाच दशाननम् Ram. 5.51. 1. अर्थवान् खलु मे अर्थाय a. [अर्थ-छ] (In comp.) 1 Destined or intended राजशब्दःS.5; Pt. 1. 136%3 Ki.3.51.-3Having mean
for, doomed to suffer; शरीरं यातनार्थीयम् Ms. 12. 16. -2 ing; अर्थवदधातुरप्रत्ययः प्रातिपदिकम् P. I.2.45.-4 Serving Belonuing or relating to: कर्म चैव तदर्थीयम् Bg.17.27. some purposes successful, useful; स पुमानर्थवजन्मा Ki. 11 62;10.62. adr. According to a purpose ; विष्मूत्रोत्सर्ग- अर्थ्य . [अर्थ-कर्मणि ण्यत् ] 1 Fit to be asked or शुद्धपर्थ मृद्वार्यादेयमर्थवत् Ms.i. 134; Y.3.2. m. (-वान्) sought for. -2 [अर्थादनपेतः, अर्थ-यत् ] Fit, proper, suitA man.
able; अथ्यों विरोधः Mv.2.7. -3 Appropriate, not अर्थवत्ता Wealth, property; Mu. 6.
deviating from the sense, significant ; Fari alarez
भिरुपतस्थे सरस्वती R. 4. 6, 1.59; Ku.2.3. - Rich, अर्थात् ind. (abl. of अर्थ ) 1 As a matter of course, wealthy. -B Wise, intelligent. -6 True, real; अर्थ्य of course in tact; मूषिकेण दण्डो भक्षित इत्यनेन तत्सहचरितमपूप- विज्ञापयन्नेव भरतं सत्यविक्रमम् Ram.6. 127.25. -7 Expert भक्षणमादायातं भवति S. D. 10. -2 According to the cir
im getting money (अर्थसंपादनचतुर); अर्थी येनार्थकृत्येन cumstances or state of the case: as a matter of fact. संव्रजत्यविचारयन् । तमर्थमर्थशास्त्रज्ञाः प्राहुराः सुलक्ष्मण | Ram. --3 That is to say, numely. -कृतम् Performed through 3.43.31. -थ्येम् Red chalk. the force of implication or as a matter of course : चार्थात्कृतं चोदकः प्रापयति SB on MS.5.2.8.
अर्द 1 P. [ अर्दति, आनर्द, आदर्दीत् , अर्दितुम् , अर्दित or अर्ण ]
1 To aflict, torment; strike, hurt, kill; रक्षःसहस्राणि अर्थापय् -- अर्थ.
चतुर्दशार्दीत् Bk. 12.56, see caus. below. -2 To beg, अर्थिकः [अर्थयते इत्यर्थी कन् ] 1 A crier, watchman.
request, ask; निर्गलिताम्बुगर्भ शरद्घनं नार्दति चातकोऽपि R. -2 Especially, a minstrel whose duty it is to announce
5. 17. -3 To go, to move, be agitated or moved ; (by song &c.) the different fixed periods of the day,
be scattered (as dust); आर्दन् धन्वानि सरयन्त आपः Rv.4. such as the hours of rising, sleeping, eating &c.
17.23; fly in pieces, dissolve 3 श्लोणया काटमदति Av. 12.4.3.
(The past participle is usually fea, but 34 when आर्थित pp. Reguested, asked, desired. -तम् [ भावे-क्त the root is preceded by अभि, नि, वि, सम् ; ef. अर्देः संनिविभ्यः Wish, desire; supplication, petition.
अभेश्चाविदूर्ये P. VII. 2.24-5). -Caus. or 10 P. 1 (4)
To afflict, torment, distress; तत एनं महावेगैरर्दयामास तोमरैः अर्थिता, त्वम् 1 State or condition of a supplicant, Mb.; कामादित, कोप?, भय &c. (1) To strike, hurt, begging, request; न व्यहन्यत कदाचिदार्थता R.11.2%
3M.33B | injure, ill; येनार्दिदत् दैत्यपुरं पिनाकी Bk.2.42; 9. 19 K. 141,: तेनाथित्वं त्वयि विधिवशाद् दूरबन्धुर्गतोऽहम् Me.63 Mv.
15. 90.-2 To stir up, rouse, agitate, shake vehement2.9. -2 Vish, desire; Bhag. 4. 3. 8. यद्यर्थिता R.
ly, make agitated or restless 3 अभि क्रन्द स्तनयादयोदधिम् 14.42; अनर्थित्वान्मनुष्याणाम् Pt. 1. 142. Ki. 13.69. Av. 4. 15.6. -3 To distort; अर्दयित्वानिलो रक्त्रमर्दितं
जनयत्यतः Susruta. With अति to torment excessively, अर्थिन् । [अर्थ-इनि] 1 Seeking togain or obtain,
fall upon or attack; अत्यादीत् वालिनः पुत्रम् (V. 1. अभ्यादीत् ) wishing for, desirous of, with instr. or in comp. आर्थिनश्च
Bk. 15. 115. -37f to distress, afflict, pain, oppress; राजानो हिरण्येन भवन्ति । MBh. on P. I. 1. 1. etc. तुषैरर्थिनः
अभ्यर्दितो वृषलः (शीतेन पीडितः) P. VII. 2.25 Sk. Dk. 1323 कोषदण्डाभ्याम°Mu.53 को बधेन ममार्थी स्यात् Mb.,
-नि Ved. to stream forth, flow out. -4 to overwork, Ve.6.25; अर्थार्थी Pt. 1. 4, अर्थार्थी जीवलोकोऽयम् Pt. 1.9.
to work or exert oneself beyond measure; to cause -2 Entroating or begging anyone (with gen.); सर्वत्र
to flow away. -atat to oppress or press hard in मण्डूकवधः क्रियतामिति यो मयाऽर्थी Mb. 3. 192.24. अर्थी
retum, assail in ratury, return an attack. -वि Ved. वररुचिौऽस्तु Ks. -3 Possessed of desires%3 अनर्थी प्रार्थ
to go or move away; to oppress, harass, pain. Fax: R. 10. 18. m. 1 One who asks, begs or solicits;
-cans. to cause to be scattered or dissolved, destroy, a beggar, suppliant, suitor; 39144ffanr4 R. 1.6;
annihilate. - caus. to pain greatly, wound, distress. 2.618+.31; 9. 27; कोऽर्थी गतो गौरवम् Pt. 1. 146 One who asks for a girl in marriage, a wooer; Y.1.60: कन्या
अदेन .1 Distressing, afhicting, tormenting%3; पुर",बल'. रत्नमयोनिजन्म भवतामास्ते वयं चार्थिनः Mv. 1.30. -2 (In law) -2 Moving restlessly, being agitated. -न: N. of Siva%3B A plaintiff, complainant, prosecutor; स धर्मस्थसखः शश्वदर्थ- Mbh. 18. -नम् [ भावे-ल्युट ] Distressing, afficting; pain,