Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 228

अयत
अयत . Uncontrolled, unchecked. अयति अयतिन्
incontinent.
अयतिः श्रद्धयोपेतः Bg. 6. 37. a. Not attempting; Of unsubdued desires or passions,
अयत्न .. Not requiring any effort; तद्योधवारणानामयत्नपटवासताम् R. 4. 55. cf. also अयत्नशीतलं वारि सुखं च स्वेदवर्जितम् Uab -नः Absence of effort or exertion ; अयत्नेन -लात् त्नतः without effort or exertion, easily, readily. -Comp. -कारिन् a making no effort or exertion, indifferent; idle. -कृत, -ज . easily produced, spontaneous. -लभ्य . easily obtainable; हिंसाशून्यमयत्नलभ्यमशनम् Bh. 3. 10.
अयथम् Ved. A foot, leg.
अयथा ind. Not as it should be or is intended to be, untitly, improperly, wrongly. -थम Ved. Without effort.; गोधा नस्मा अयथं कर्षदेतत् Rv. 10.28.10. -Comp. -अर्थ a. 1 not true to the sense, unmeaning, nonsensical; परित्यक्तस्वार्थो नियतमयथार्थः क्षितिपतिः M. 3.1. -2 incongruous, untit, false, द्वयमिदमयथार्थं दृश्यते मद्विधेषु S. 3. 2; incorrect, wrong; अनुभवो द्विविधो यथार्थोऽयथार्थश्च T. S.; ● अनुभवः incorrect or untrue knowledge, wrong notion ; तदभाववति कारोऽनुभवोऽथानुभवः यथा शुको रजतमिदमिति शानं सेवते अभिप्रेताख्यानम् Communicating news in an undesired manner, i. e. to tell a good news in a whispering tone, and to declare a bad news loudly. P. III. 4. 59. अयथाभिप्रेताख्यानं नामाप्रियस्योच्चैः, प्रियस्य च नीचैः कथनम् Sk. इष्ट a. 1 not as wished or desired, disliked. -2 not enough or sufficient. - उचित (f. unfit, unworthy. ( - तम् ) untitly - तथ . 1 not as it should be, unfit, unsuitable, unworthy; इदमयथातथं स्वामिनश्चेष्टितम् Ve. 2. –2 vain, useless, protitless. ( -थम् ) 1 unfitly, unsuitably. -2 in vain, uselessly; तद् गच्छति अ° Ms. 3. 240 -3 wrongly Ve. 5. - unsuitableness, incongruity, uselessness. -द्योतनम् intimation or occurrence of something or not which is not expected. -पुर, पूर्व [unprooodented. unparalleled, masunl;सोऽयथापूर्वी R. 12. 88. - मुखीन - having the face turned away -वृत्त . acting wrongly. -शास्त्रकारिन् a. not reting according to the Sastras, irreligious; अयथाशास्त्रकारी च न विभागे पिता प्रभुः Narada.
d.
210
अयथावत् ind. Wrongly erroneously, improperly ; अयथावत्प्रजानाति बुद्धिः सा पार्थ राजसी Bg. 18. 31.
अथदीक्षितः Name of an author (nephew of Appays.] Diksita).
अयन्त्रम् 1 Non-restraint; having no restraint ; विधर्मणायन्त्रैरीयते Rv. 10. 46. 6. 2 A powerful weapon for restraining onemies. नायन्त्रितस्त्रिवेदोऽपि सर्वाशी सर्वविक्रयी Ms. 2. 118.
अयन्त्रित a Unrestrained, unchecked, self-willed.
अयस्
अयमित . 1 Unrestrained, unchecked. –2 Untrimmed, undecorated (as nails &c.); स्पर्शष्टामयमितनखेनासकृत्सारयन्तीम् Me. 93.
अयव . 1 Deficient. -2 Having worthless or no barley, such as a religious ceremony (also in this sense). -वः 1 Name of a worm bred in excrement -2 (अयवन् m., अयवस् n. also ). The dark half of the month ; पूर्वपक्षा वै यवा अपरपक्षा वा अयवास्ते हीदं सर्वं युवते चायुवते च Sat. Br. -3 An incongruous enemy.
अयव्य . Unfit for barley -
a. Disreputable, infamous, disgraceful; abo अयशस्क in this sense. n. (शः ) Infany, disgrace, ignominy, ill-repute, stain, dishonour, scandal; तपो दानं यशोऽयश: Bg. 10. 5. अयशो महदाप्नोति Ms. 8. 128; किमयशो ननु घोरमतः परम् U. 3. 27; स्वभावलोलेत्ययशः प्रमृष्टम् R. 6. 41. -Comp. -कर a. ( री / ) disgraceful, ignominious.
अयशस्य a. Infamous, ignominious.
अयस् . [ इ-गती असुन ] Going movings nimble.. ( - यः ) 1 Iron ( एति चलति अयस्कान्तसंनिकर्ष इति तथात्वम्; नायसोल्लिख्यते रत्नम् Sukra + 109. अभितप्तमयोऽपि मार्दवं भजते कैव कथा शरीरिषु R. 8. 43. -2 Steel. -3 Gold. -4 A metal in general. -5 Aloe wood. -6 An iron instrument ; यदयोनिधनं याति सोऽस्य धर्मः सनातनः Mb. 6. 17. 11. -7 Going. m. Fire [cf. I. aes, aeris; Goth ais, eisarn; Ger. cisin]. -Comp. -अग्रम्, अग्रकम् & hammer, a mace or club tipped with iron; a pestle for cleaning grain. - अपाटि a. Ved. furnished with iron elaws or heels. –कंसः, -सम् an iron goblet. -कणपम् A kind of weapon, which throws out iron balls; अयःकणपचक्राश्मभुशुण्डयुद्यतबाहवः Mb. 1. 227. 25. -काण्डः 1 an iron arrow. –2 excellent iron. -3 a large quantity of iron. -कान्तः ( अयस्कान्तः ) 1' beloved of iron, a magnet, load stone; शम्भोर्यतध्वमात्रष्टुमयस्कान्तेन लोहवत् Ku. 2. 59; स चकर्ष परस्मातदयस्कान्त इवायसम् R. 17.63; U. 4. 21. अयस्कान्तमयः संक्रामति M. Bh. on P. III. 1. 7. -2 a precious stone; ● मणिः a loadstone; अयस्कान्तमणिशलाकेव लोह धातुमन्तः
करणमाकृष्टवती Māl. 1. -कार: 1 an iron smith, blacksmith. -2 the upper part of the thigh. -किट्टम्, -कीटम् rust of iron. -कुम्भः an iron vessel, boiler &c.; 50 पात्रम्. -कुशा a rope partly consisting of iron. -f a preparation of iron ; one of the ways of curing leprosy ( महाकुष्टचिकित्साभेदः ). –गः an iron hammer. -गुडः 1 a pill; one made of some preparation of iron. -2 an iron ball; दीप्तशूलष्टर्पयोगुडान् Ms. 3. 133. -3 A kind of weapon consisting of iron balls; लगुडायोगुडाश्मान: Mb. 7. 30. 16. - घनः [ अयो हन्यते अनेन इति P. III. 3. 82 ] hammer, forge hammer; गदापरिघनिस्त्रिंशपट्टिशायोधनोपलै: Mb. 7.2358ामिनसम्] [2. 14.33. -चूर्णम् iron filing. - जाल a having iron nets; of impenetrable guiles. ( -लम्) an iron net-work: अयोजालानि निर्मथ्य भित्त्वा रत्नगृहं बरम् Rām. 3. 35. ॐ ताप 1making iron red-hot. - दत्, दंष्ट्र . Ved. iron-toothed, having iron rims
ann
iron