Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 122

अनुयात्रिकः
अनुयात्रिकः [ अनुयात्रा अनुगमनमस्त्यस्य ठन् ] A follower, attendant वावदनुयाधिकान्समेत्य निवेशयेयन S. 1. 2.
अनुयानम् Following
अनुयायिन् . [ P. III. 2. 78 ] 1 Following; attending, consequent. तत् त्रिकालहितं वाक्यं धर्म्यमर्थानुयायि च Rām. 5.51. 21. वसिष्ठधेनोरनुयायिनं तमावर्तमानं वनिता वनान्तात् R. 2. 19. -2 Like, similar. -3 Following a principal person as a teacher ( मुख्यस्य अनुगन्ता शिशुः ) - . A follower (lit. & fig.); रामानुजानुयायिन: followers of the doctrines of R.; a dependent or attendant न्यषेधिशेषोऽप्यनुयायिवर्गः ॥. 2.4.
अनुयाजः [ यजू घञ्, कुत्वाभावः P. VII. 3. 62] A part of : sacrficial ceremony ( यज्ञाङ्गम् ) : secondary or supplementary sacrificial rite usually written अनुयाज q.v. -Comp. - प्रसवः permission to perform an Anuyajn. -प्रयाः the formuise belonging to the Anuyaja.
अनुयुज् 7 A. 1 To ask, question; किं वस्तु विद्वन्गुरवे प्रदेयं त्वया कियद्वेति तमन्वयुक्त R. 5. 18 अन्वयुक्त गुरुमीश्वरः क्षितेः 11. 62 : स्वजनस्य वार्तमयमन्वयुक्त च St. 13. 68. -2 To examine (as an accused ), put on trial : प्राविवाकोऽनुयुञ्जीत विधिनानेन सान्त्वयन् M. 8.79, 259. -3 To impart or give, as instruction. -4 To order, enjoin. -5 To select as husband. -6 To requtet, beg धार्तराष्ट्र सहामात्यं स्वयं समनुयुब्क्ष्महे Mb. 5. 72. 3.
अनुयुक्त P. 2.1 Asked questioned, examined, ordered &c. -2 Censured, reproached. -3 Learning from a hired] teacher ( बुतका-येता), See अनुयोक्तृ
अनुयुक्तिन् . [ अवर्थे इनि] One who has ordered examined; cf. गृहीतिन्, अधीतिन्.
अनुयुगम् ind. According to the Yu प्रभावश्च शरीरिणाम् Ms. 1. 84.
अनुयुञ्जक Jenious यथैषां वकुमिच्छन्ति नैर्गुष्यमनुयुकाः
Mb. 12. 299. 23.
अनुयो t. An examiner, interrogator; inquirer;
a teacher, especially hired or mercenary ( मृतकाध्यापक ). अनुयोक्ता च यो विप्रो अनुयुक्तश्च भारत Mb. 13. 23. 17.
अनुयोगः 1 A question, inquiry examination: यास्मि साऽस्म्यनुयोगो मे न कर्तव्यः कथञ्चन Mb. 13. 93. 82. अनियन्त्रणानुयोगस्तपश्चिजनः S. 1; निराखानुयोगे P. VIII. 2. 94 वार्ता मधुराक्षरया च वाचा 1. 13. 71. -2 Censure, reproof, punishment: नानुयोगा ब्राह्मणानां भवन्ति Mb. 3. 192.56. -3 Solicitation. -4 Exertion, effort; अनुयोगं विना तैलं तिलानां नोपजायते Pt. 2 140 -5 Religious meditation; spiritual union. -6 Comment. -Comp. -कृत् 1 an interrogator. -2 a teacher, spiritual preceptor (अनुयोगं कृन्तति विषय ).
अनुयोगिन् 6.1 What combines or unites; commected with, situated in or on. -2 Examining, questioning. अनुयोज्य pol. P Fit to be questioned, asked: asked with reprool.] ममेदमिति यो योऽनुयोज्यो भवाविध M. 8. 31.
a
104
अनुरतिः
- ज्य: A servant; obedient and humble servant;
उभाभ्यामपि वासवानुयोज्यो दुष्यन्तः प्रणमति 5.7.
अनुयोजनम् A question, inquiry.
अनुरज् + U. 1 To be red; भृशमन्वरज्यदतुपारकरः Si. 9.7. (became red or attached ). -2 To be delighted, find pleasure तब जगत्य न 1g. 11. 8. -3 To be attached or devoted to, be fond of, love, like ( with acc. or loc.); समस्थमनुरज्यन्ति विषमस्थ त्यजन्ति च • अशुद्धप्रकृतौ राज्ञि जनता नानुरज्यते Pt. 1. 301; भ्रातुर्मृतस्य भार्यायां योऽनुरज्येत कामत: Ms. 3. 173. Caus. 1 To make red, redden, dye, colour: सरसकिसलयानुरञ्जितैर्वा Si. 7.61,
Ram;
8. 17, 12.68; Dk. 168; Ki. 4. 27, 12. 23. 2 To attach oneself to, please, gratify, conciliate, keep contented or satisfied ; अनुरक्तः प्रजाभिश्च प्रजाश्चाप्यन्वरञ्जयत् Rām. ; कष्टं जनः कुलधरा L. 1. 14 शिष्यगुणानुरजितमनस 1.1 pleased, gratified.
अनुरक्त P. P. 1 Reddened, dyed, coloured; सन्ध्यानुरक्ते जलदे दोसा दिया Am. 11184. कुण्डलमणिप्रभागण्डस्थल: K. 170. -2 Pleased contented loved, beloved ; loyal, loyally devoted अनुरक्तः शुचिर्दक्ष: Ms. 7.61; गुणानुरक्तामनुरक्तसाधनः Ki. 1. 31 having all means favour able to him; −3 Glowing; तापानुरक्तमधुना कमलं ध्रुवमीहते जेतुम् । Nag. 3. 10. प्रजः - लोक: beloved by people; attached or devoted to, fond of ( with loc. or acc.); अपि वृषलमनुरक्ताः प्रकृतयः - अथ किम्- चन्द्रगुप्ते दृढमनुरक्ताः प्रकृतयः Mn. 1; कथं वसन्तसेना आर्यचारुदत्तमनुरक्ता Mk. 1; एषा भवन्तमनुरक्ता S. 6. 19; अलभ्यमनुरक्तवान् कथय किंनु नारीजनम् Mu. 6. अनुरक्ति f. Love, attachment, devotion, affection.
Pt. 2 .
अनुरञ्जक ... Gratiflying pleasing.
अनुरञ्जनम् Conciliating antifying gratifying pleas ing, keeping contented; युक्तः प्रजानामनुरञ्जने स्याः U. 1. 11. अनुरञ्जित P.P. Pleased, conciliated, kept contented &c. अनुराग . Become red, reddened. -गः 1 Redness –2 Devotion, attachment, contentment, loyalty (opp. अपरागः ) ; love, affection, passion (with loc. or in comp.); आविर्भूतानुरागाः Mu. 1. 21 कण्टकितेन प्रचयति मन्यनुरागं कपीन S. 3. 14; R. 3. 10; बहलानुरागकुरुविन्ददलप्रतिबद्धमध्यमिव दिग्वलयम् Si. 98. इङ्गितम् gesture or external sig expressive of love; प्रसादस्तु शब्दः स्यादनुरागजः Ak.
अनुरागिन्, अनुरागवत् 1 Attached, enamoured. impassioned inspiral with loves स्वामीयानुरागवान् H. 1; सा केनापि वणिक्पुत्रेण सहानुरागवती बभूव ibid. -2 Causing or inspiring love. of Personification of a musical note.
अनुरणनम् 1 Sounding conformably to a continuous tinkling echo produced by the sounds of bells, anklets &c. – 2 The power of words called व्यञ्जन q. v. ; the meaning suggested by what is actually stated; क्रमलक्ष्ययो...
अनुरतिः / Love, attachment.